A mesquita de Bal al Mardum ou igrexa do Cristo da Luz (Toledo): interior.

 

Texto adaptación de Toledo Monumental.

 

A planta con esquema en  T

A súa planta é practicamente cadrada de pequenas dimensións, ao redor dos 8 metros cadrados, distribuída mediante catro columnas en 3 naves paralelas cruzadas por outras 3 naves en sentido transversal, quedando o espazo dividido en 9 tramos cadrados, cubertos con bóvedas totalmente distintas.  

As columnas son  reaproveitadas, sen basea e con capiteis  visigodos de labra basta en tres delas, e o cuarto, reconstruído tras a restauración de 1909, como ben lembra a data rexistrada nel. Sobre eles, os cimacios cruciformes distribúen arcos de ferradura en todas as direccións.

Un segundo corpo contén  paramentos horadados por vans adecuados ao redor dos eixos do edificio: un eixo lonxitudinal na nave central e outro transversal paralelo ao muro da  quibla situado no lenzo sueste.

  

As pinturas  románicas

O presbiterio no seu interior decórase con pinturas ao fresco, hoxe moi deterioradas. De acordo coa iconografía do  románico na bóveda represéntase o Pantócrator ou Cristo en maxestade rodeado polo  Tetramorfos, os catro símbolos dos evanxelistas. Nos muros laterais figuras de santas e un personaxe masculino revestido no que se quixo ver ao arcebispo ou clérigo comitente da obra. Aínda é ben visible a representación duns anxos levando a alma dun defunto, en forma de nena, pintura posterior, máis próxima ao mundo gótico do século  XIV.

 Cúpulas de  Cruceiría

É moi probable que a anómala altitude dos nove tramos, xa sinalada por Gómez-Moreno, sobre todo o central de 10,30 metros para tramo de dous metros de latitude (na alxama de Córdoba os lucernarios de diante do  mihrab de dous a tres de altura o ancho da planta), sexa consecuencia das dúas xornadas construtivas que defendemos tivo a mesquita, unha anterior ao ano 999 cando se constrúe o primeiro corpo e sepáranse os nove tramos por piares e outra a de 999 forzada e inédita tanto en altura do interior como no reforzamento do exterior.

Facemos novas observacións sobre as cupuliñas: en primeiro lugar as nove cupuliñas de tradición califal de Córdoba, son todas diferentes entre si, sen que se vexa aquí o 2-1-2= 1 con acompañamento de dúas figuras iguais, que vemos no tramo de cúpulas de diante do mihrab da mesquita alxama de Córdoba, anomalía que xa detectamos nos arcos da fachada da rúa. Respecto a Córdoba, a trasgresión toledana resulta evidente: desorde na localización dos dous modelos únicos plaxiados de Córdoba: no eixo da rúa de no medio a  cupuliña central e a extrema de noroeste; esta última que en Córdoba goza máxima xerarquía pola súa centralidade e ir diante do  mihrab que dá agora manifestamente descolocada e baleirada de contido simbólico ou sacro, pois lla sitúa aos pés do oratorio, elixíndose para o centro o modelo das laterais do  mihrab cordobés, aínda que con  trasgresión na adaptación da estrela de oito puntas ao marco  octogonal: as puntas incidindo no centro das trompas, en lugar de facelo nos vértices do octógono, modelo que fixo fortuna no postcalifal. E outro uso moi particular ten este modelo que nos ocupa na cupuliña da esquerda do testeiro, esta vez sen trompas, cos puntas da estrela incidindo nos vértices e no centro dos lados de base cadrada.

Logo está a cupuliña da dereita do  testeiro imitación do modelo da Capela de Villaviciosa da mesquita alxama de Córdoba con debuxo de nove tramos iguais dous a dous, o central maior,  modelo que pasa a unha das bóvedas de  mocárabes da igrexa de Santo André de Toledo. O modelo engade unha aspiña no centro. Novo é igualmente a cupuliña do centro do testeiro significado por unha cruz de brazos iguais, os nervios desta e dos arcos das trompas con debuxo de arco lobulado, modalidade presente por primeira vez na falsa cúpula da Capela Real de Córdoba. Ao parecer segundo Ewert esa cruz está a sinalar  ao mihrab.

FOTOS: INICIARTE.