Xinete de Artemisión

Museo Arqueolóxico de Atenas. S. II.I a.  C.  Bronce, 2,10 metros de altura.

A escultura foi achada en 1928 e 1937 en varios fragmentos no fondo do mar, fronte ás costas do Cabo  Artemisión, situado ao norte da illa ou rexión da Antiga Grecia chamada  Eubea.

A peza exponse de forma permanente no Museo Arqueolóxico Nacional de Atenas, (Grecia).

A continuación recollo ou texto publicado polos colegas de  Artecreha:

Unha das pezas máis fermosas e mellor instaladas no Museo Arqueolóxico Nacional de Atenas é este espectacular Xinete de  Artemisión, atopado (como o seu nome indica) á vez que o non menos famoso Poseidón de  Artemisión.

Trátase neste caso dunha escultura  helenística,  datable entre finais do S. II a. c. e principios do I a. c., que nada ten que ver cronoloxicamente coa anterior, que correspondía ao S. V a. c. Proviñan ambas, como outras atopadas nas proximidades, do cargamento dun barco afundido, procedente talvez do norte de Grecia.

A peza que hoxe nos ocupa representa un perfecto modelo  iconográfico da nova estética que achega á escultura grega o período  helenístico. Unha plástica caracterizada por un naturalismo espontáneo e directo que enlaza directamente coa contemplación da realidade e se  desliga por tanto do idealismo que caracterizara o período clásico. Como se di tantas veces: unha nova estética que substituíu o  ethos polo  pathos. Pero non é só iso, o  helenismo fíxase en asuntos da  cotidianidad e en temas plenamente humanos que acentúan ese realismo antes mencionado. Xa non se trata de representar deuses determinados pola perfección e a beleza, senón feitos comúns e personaxes anónimos moito máis próximos ao  mundano.

O  helenismo mesmo volve a súa mirada en ocasións cara á adversidade, a diversidade racial, as idades extremas, como a infancia ou a  ancianidad, tan distantes da plenitude  idealizada na mocidade, a decadencia, a derrota ou a penuria, o que ao final se converte nun perfecto expoñente dun “realismo social” que está nas antípodas da arte grego dos séculos clásicos.

De todo iso é un precioso e curioso exemplo este grupo en bronce do xinete e o seu cabalo. Non se atoparon xuntas ambas as pezas, polo que se especulou durante moito tempo que fosen ou non as dúas partes da mesma escultura, aínda que recentemente análises químicas confirmaron que comparten a mesma composición nos seus compoñentes, o que deixa claro xa que se trata dun grupo escultórico e non de dúas pezas independentes.

Como todas as grandes esculturas da historia, a obra merece unha análise de cada peza por separado e logo de ambas as en conxunto, porque desde calquera das dúas visións resulta magnífica.

O cabalo é un prodixio de perfección formal e de estrutura  compositiva, sobre todo polo seu logrado sentido do movemento. É un cabalo desbocado en realidade, que  galopa  impetuoso, sensación que nos transmiten a disposición das patas: as dúas traseiras apoiadas no chan, pero en posición de impulsar con forza todo o corpo, e as dúas dianteiras lanzadas á fronte. Tamén contribúen a esa mesma sensación a disposición en diagonal de todo o animal; a estilización de todo o tronco e especialmente do pescozo; e cabeza e cola, marcando dúas liñas extremas que  perseveran na liña diagonal e abren definitivamente a composición, xerando un tremendo dinamismo. Ata a propia expresión do bruto, cos orificios nasais tan abertos, as  fauces  jadeando, as faccións tan marcadas e  crin e orellas cara atrás, insisten nunha idea de axitación e movemento,  dramatizada neste caso porque parecese que o cabalo se escapa asustado no medio dunha  estampida.

O neno pola súa banda resulta tan pequeno que puidese pensarse que non é proporcional ao cabalo, pero é que se trata en realidade dun raparigo, cuxa diferencia de tamaño precisamente consegue abundar na súa fraxilidade e indefensión. Porque o neno, que parece agarrarse ás rendas como pode e que mantén con problemas o equilibrio sobre a montura, dá a sensación de que non poida controlar á besta. Un neno ademais vestido cun pobre  quitón e de trazos  negroides, como eran ao parecer comúns entre os escravos palafreneiros dos hipódromos. Nada por tanto da  idealización anterior porque lonxe de tratarse dun xinete heroico, ou  hierático como o mesmo  Auriga de Delfos, é un pobre escravo negro ao que se lle escapou o cabalo.

Formalmente o neno adáptase coma un  calzador á  feitura do cabalo. A súa postura tamén en diagonal, a súa posición en paralelo á do cabalo, a súa roupas ao vento afianzando a sensación de movemento, e o seu xesto, entre asustado e sorprendido, parello ao do propio cabalo, conseguen un efecto de plena coherencia e adaptación  compositiva, que logra a esencia mesma do que é en realidade un grupo escultórico: unha concepción de bloque onde as partes, valiosas cada unha por separado, conxúganse nunha soa peza.

En resumo, unha obra do máis puro  helenismo, dunha extraordinaria calidade técnica e dun realismo preciso e anecdótico, que miramos como tantas outras veces nas obras deste período como se mira a realidade. Neste caso a medio camiño entre o sorriso que provoca o incidente e a compaixón amarga pola sorte deste neno, e a de todos os nenos como el.

FOTOS: INICIARTE.

Comparade con "Bronze Sculpture" de Tomohiro Inaba: