Sen comentarios: a muralla de Naupacto (Grecia)

 

Estiven dúas veces en Naupacto (en latín, Naupactus; en griego, Ναύπακτος, Náfpaktos), coñecido tamén como Lepanto que é un municipio e unha cidade da unidade periférica de Etolia-Acarnania, na costa norte do estreito que separa o golfo de Patras do golfo de Corinto, en Grecia.

Neste lugar tiveron lugar dúas famosas batallas, a de Naupacto que foi unha guerra naval na Antiga Grecia entre Atenas e Peloponeso e a de  Lepanto de 1571.

É cualificada en moitas ocasións como a cidade pequena máis fermosa de toda Grecia. Sen dúbida o seu pequeño porto é realmente espectacular.

Pero poño hoxe outras fotos non tan fermosas. Muralla do século XV mandada levantar polo República de Venecia mais cunha pequena abertura para mellorar a comunicación co exterior da pobación xa que as portas existentes foron consideradas insuficientes.

A fachada de Acibechería da catedral de Santiago de Compostela

 

En época medieval a entrada á Catedral de Santiago facíase pola Fachada do Paraíso, tamén coñecida como Porta Francíxena. A mediados do século XVIII substitúese pola actual que popularmente se coñece co nome de Fachada de Acibechería debido á presenza de artesáns do acibeche na praza onde se sitúa.

A Fons Mirabilis, no museo da catedral

Ante a súa porta estaba a fonte “Fons Mirabilis” na que, tanto composteláns como peregrinos, se aseaban antes de acceder á basílica, descrita con detalles no Códice Calixtino, que “non ten parella en todo o mundo”. Formada por unha cuncha de pedra e unha columna de bronce rematada por leóns de cuxas bocas manaba xeneroso caudal, mandouna construír o tesoureiro Bernardo en 1122. A súa auga “de bo padal, amornada no inverno e fresca no verán” era bálsamo para a sede e hixiene tanto de composteláns como de peregrinos, que se aseaban aquí antes de acceder á basílica.

Na praza situábanse os cambeadores que cambiaban a moeda aos peregrinos para os seus gastos na cidade, e atopábanse tamén numerosos postos de vendedores de cunchas, morrales, botas de viño, zapatos, correas ou cintos.

A primitiva fábrica medieval, moi danada tras tantos séculos orientada ao húmido norte e polo lume que a arrasou no século XVIII, estaba ademais “pasada de moda”. Así que entre 1757 e 1759 aprobouse a súa derriba e inicio da nova fachada nun estilo máis acorde cos tempos.

 

 Segundo o profesor López Vázquez:

“O punto de partida para a reconstrución da portada atopámolo no cabido do 16 de decembro de 1757, no se decidiu “hacer la fachada de la Azabachería por ser precisa y necesaria”. Ao día seguinte o cabido concretou máis os seus proxectos: “Se acordó el que se haga la obra de la fachada de la Azabachería, y se le principio en la cuarentena del año que viene de 1758 de los efectos de la fábrica, y no alcanzando los depósitos; y que el señor fabriquero disponga asistan a ella los oficiales precisos, a fin de que se concluya la obra con la brevedad posible: Que el Maestro Caaveiro le prevenga forme la planta sin dilación”.

Posteriormente o arcebispo que estaba no pazo de Lestrove, contestou o 29 de decembro dando “el más gustoso consentimiento para que se forme la planta de ella, y después se fabrique en el ámbito que hoy ocupa, extendiéndola hasta la que V.I. se sirva decirme” e comprometeuse a  que “si Nuestro Señor me diere vida, el mismo tiempo procuraré se fabrique la frontera del Palacio Arzobispal con el deseo de que sea uniforme la fachada, y que se mejoren la habitación del Provisor, la pieza de su Audiencia y los cuartos de los Pajes”.

Inaxe da Fe

O fabriqueiro, co beneplácito do arcebispo, instigou o seu mestre de obras, Lucas Caaveiro, para que realizase o plano da fachada no menor tempo posible, de maneira que, no cabido do 14 de marzo de 1758, deciden: “Habiéndose visto la planta hecha por el Maestro de Obras Lucas Ferro Caaveiro para la fachada de la Azabachería. Se aprobó por el Cabildo y se acordó que el Señor Fabriquero pase a manifestarle a S.I. y conformándose con ella disponga se le de muy breve principio, procurando se haga con el menos coste que pueda ser y uniforme a la Quintana de Muertos".

Lucas Caaveiro iniciou as obras por fin e tivo como aparellador o da propia catedral, Clemente Sarela. Estas obras debéronse facer con certa présa, pois no ano 1762 estaba construído todo o primeiro corpo e parte do segundo.

Posteirormente produciuse a ruptura entre o cabido e os arquitectos, probablemente, por motivos estilísticos, segundo López Ferreiro. Tras un tempo (…) o fabriqueiro seguiu manobrando ata conseguir que o cabido o facultase, o 20 de maio de 1765, “para que haga venir de Madrid un Maestro natural de este reino bien hábil según las noticias que se le comunicaron por las diligencias que puso”. (…) O fabriqueiro conseguiu que a academia remitise ó cabido a sorprendente carta de recomendación de Domingos Lois, con data 25 de abril.

(…) Queda suficientemente demostrado que Lois Monteagudo veu a Santiago máis por azar ca por unha vontade estética consciente de introducir a nova corrente clasicista na nosa arquitectrua.

Como apunta Otero Túñez: “Sen derrubar o que estaba construido, a pretensión de Ventura Rodríguez (o mestre do rei a quen se lle pediron os planos) e a de Domingos Lois foi a de rematala cunha apariencia máis ou menos clásica.

Para o conseguir, Lois empezou por susbtituír os salientes das ventás do primeiro corpo polos trofeos, que tanto contrastan cos elementos barrocos circundantes, pero que unifican a obra ata o ático, no que volven aparecer exenos.

Medallón representando á Igrexa

Medallón representado a Cristo

Moito máis decisivas foron as reformas do segundo corpo. As molduras exteriores das fiestras centrais cortáronse para proporcionarlle espazo ao desenvolvemento dos grandes medallóns coas correspondentes ménsulas que os sustentan, nas que destacan as cabezas de anxos. Os van laterais conservan os salientes barrocos, pero coróanse graciosa e hábilmente cun frontón semicircular con vaso acroterio. Os pedestais das columnas xónicas alisan as superficies en clara oposición aos do corpo inferior e incluso aos das piastras dos extremos. Os fontóns, aínda que en dous planos, permiten o apoio duns áticos, segundo a fórmula dalgúns proxectos e obras de Ventura Rodríguez.

O terceiro corpo, que se ergue sobre a rúa central da fachada, xa é totalmente novo. Catro atlantes, que destacan ante o muro liso e corrido sosteñen o frontón curvo, que tamén ten un ático detrás.

A fachada de Acibechería aínda hoxe está minusvalorada por varias razóns: a súa orientación cara ao norte proporciona unha pésima luz para pódela contemplar ou fotografar, (…) a imaxe deformada polo xuízo estético dos historiadores de finais do século XIX e principios do XX, que a vían, baixo unha óptica románica e anticlasicista, como o máximo expoñente  da funesta vitoria do estraño clasicismo académico fronte ao vigoroso e creativo barroco  autóctono. Sen embargo, se nos abstraemos de todas estas continxencias , a fachada aparece coma unha obra tremendamente orixinal e sen parangón na arte española do momento que proporciona, ademais, unha solución final moi creativa e mesmo se diría que xenial. Ventura Rodríguez e Lois Monteagudo conseguiron transformar un deseño barroco, que debía ser un híbrido entre os corpos inferiores da fachada do Obradoiro e o remate da fachada da Angustia de Abaixo (hoxe san Froitoso), noutro inequivocamente clásico que “parece evocar, aínda que sexa vagamente, as solución estructurais e compositivas dos antigos frons scenae dos teatros romanos”.

A súa iconografía componse dunha imaxe da Fe, dous medallóns (na nosa opinión non representan a Carlos III e a María Amalia de Saxonia, senón a Cristo e a Igrexa, como divina esposa), atlantes mouriscos e unha imaxe acroterio de Santiago peregrino entre as de Afonso III e Ordoño II. Isto débese relacionar coas razón que lle deu o cabido ao arcebispo Raxoi para empezar a reconstrución das fachadas da catedral pola da Acibachería e non pola de Praterías, xa que por esa porta recibían “la Santa Bula de la Cruzada y ofertas reales”.

O apóstolo Santiago, figura, polo tanto, como o principal defensor e propagador da fe, virtude esencial da Igrexa, que se representa por un busto feminino que fai parella co do seu divino esposo; é esa  defensa da fe, n caso español, o que xustifica o voto a Santiago; de aí tamén a representación dos monarcas como testemuño visible das “ofertas reales”.

Santiago pregrino e atlantes

J.M. López Vázquez. A arquitectura neoclásica. Galicia Arte. A Coruña, Hércules, 1995. ., pp. 29-85. Texto das páxinas 31-37.

Fotos: INICIARTE.

 

A catedral da Asunción de Valencia (III): A Porta dos Ferros

Xusto á beira do Micalet atópase a porta principal, chamada dos Ferros (ou dels Ferros en valenciano) pola reixa de ferro que circunda o atrio de entrada. É a máis moderna, substitúe a unha previa do século xv, foi financiada por unha doazón de dona Mariana Pont de Aguilar en 1621 e iniciada en 1703 polo escultor e arquitecto alemán Konrad Rudolf, que chegou a Valencia co arquiduque Carlos de Austria, pero ao finalizar a guerra de Sucesión foise con el, xa que era o seu escultor de cámara, e deixou paralizadas as obras en 1707, que fosen acabadas en 1713 polos seus discípulos Francisco Vergara "o Vello" e Francisco Stolz. Outros escultores que interviñeron foron Andrés Robles e Ignacio Vergara e os picapedreiros, José Mines e Domingo Laviesa.

Esta porta é de notable interese pola súa formulación acertada e atrevida dentro do contexto hispánico da época. Trátase dun dos poucos exemplos da aplicación do barroco arquitectónico italiano, de planta ondulante e en movemento, ao estilo de Bernini ou Borromini, a diferenza dos edificios barrocos españois da época, de tipo churrigueresco, con planta tradicional e gran profusión decorativa.

A Porta dos Ferros, que se parece a un retablo de forma cóncava, mide máis de 36 metros de altura. Cando se construíu pretendía crear a ilusión óptica dunha maior sensación de espazo nun lugar realmente moi pequeno -á maneira de Bernini ou Borromini- xa que foi concibida para ser vista desde a estreita quella (de Zaragoza) que acababa na mesma porta. Hoxe esta rúa desapareceu ao alargarse a Praza da Raíña e quedando a porta nunha esquina da devandita praza, de aí a resposta á incomprensión da xente ao non entender a posición da mesma.

A porta dos Ferros, que está precedida por un atrio que limita unha reixa de ferro, tamén barroca, desenvólvese en tres corpos superpostos:

No primeiro, hai tres columnas a cada lado da porta, con fuste decorado e capiteis corintios, realizados por Konrad Rudolf entre os que se abren senllas hornacinas coas estatuas de Santo Tomás de Villanueva e San Pedro Pascual, obra de Francisco Stolz. Sobre o arco de entrada destaca un baixo relevo, atribuído a Ignacio Vergara que representa o anagrama da Virxe, con gloria de anxos e outros adornos, e enmarcado sobre unha venera de estilo rococó.

O segundo corpo, máis reducido, ten catro columnas do mesma orde, no intercolumnio do centro, un rosetón oval, e nos laterais, as estatuas de San Lorenzo de Francisco Stolz e de San Vicente Mártir, obra de Konrad Rudolf, e medallóns cos bustos dos papas valencianos, Calixto III e Alejandro VI, con figuras alegóricas: aos pés do primeiro a caridade e a xustiza, e aos do segundo a esperanza e a fortaleza; ambas son obras de Francisco Vergara.

No terceiro corpo, de menores dimensións, represéntase a asunción da Virxe nun alto relevo atribuído a Ignacio Vergara e, en ático, o símbolo do Espírito Santo en relevo baixo un frontón partido, e nos seus extremos, as esculturas de san Luís Bertrán e san Vicente Ferrer, obra de Stolz.

Remata o conxunto unha cruz de ferro sobre unha esfera de bronce entre dous anxos de pedra. A pedra desta porta procede das canteiras de Benigánim, Moncada e Ribarroja de Turia.

TEXTO: Wikipedia.

FOTOS: Iniciarte.

A catedral da Asunción de Valencia (II): A Porta dos Apóstolos

Continuando a visita pola catedral, tomo nota do que conta a Wikipedia desta porta:

Porta dos Apóstolos, chamada así polas estatuas dos doce apóstolos que alberga. De estilo gótico francés, contrasta notablemente coa porta románica de l'Almoina con que confronta á outra parte do cruceiro. Sábese que na súa construción traballou Nicolás de Ancona ou de Autun desde 1303 e que en 1354 xa estaba acabada. Fose quen for o seu autor, era un mal coñecedor da pedra do país, pois empregou unha de tipo quebradizo que se degradou con rapidez e que obrigou a continuas reparacións, xa documentadas no século xv. Durante os anos 1960 a porta foi completamente restaurada e as figuras orixinais -en moi mal estado de conservación- foron expostas no museo da catedral e substituídas por copias, que son as que hoxe decoran a porta.

A porta ábrese abucinada sobre un muro resaltado que lle serve de encadramento. Consta de tres arquivoltas oxivais decoradas, respectivamente, con catorce figuras de anxos (a interior), dezaseis de santos e dezaoito de profetas (o exterior), colocadas unhas sobre as outras, seguindo a dirección dos arcos e cada unha cos seus correspondentes doseletes. Todas estas figuras, en total 48, estaban policromadas.

Estas tres arquivoltas apóianse sobre seis doseletes -tres a cada lado- que protexen seis estatuas de apóstolos apoiados, á súa vez, sobre piares de sección prismática triangular cuxas caras se decoran con cuadrifolios con esfinxes da virxe e do Arcanxo, en relevo, e varios escudos do rei, familiares (como os Borja ou os Centelles) e gremiais. Os outros seis apóstolos aparecen situados fóra do arco, pero sobre idénticos pedestais. No ángulo que forma a porta co muro da igrexa, a ambos os dous lados, aparecen, en senllos doseletes góticos, as estatuas de San Sixto e San Lorenzo e de San Valerio e San Vicente Mártir. Os batientes ou follas das portas, os cravos e os ferraxes da porta son orixinais de 1438.

Tímpano coa Virxe María

A arquivolta queda enmarcada por un gablete abonado por arquerías cegas con estatuas. Na parte superior da fachada, tamén dentro dun gablete, ábrese un gran rosetón de seis puntas, que representa a estrela de David ou Salomón, de 6.45 metros de diámetro, constituída por dous triángulos equiláteros entrelazados nos intersticios da que figuran varios adornos de tracería calada que enmarca vidreiras polícromas. Este rosetón foi case totalmente reconstruído nos anos 1960 ao sufrir o mal da pedra. Como apunta Joan Fuster, esta estrela salomónica é bastante difícil de explicar na entrada dun templo católico. Especúlase que, ante a falta de fondos para a construción da porta, pediuse prestado diñeiro aos prestamistas xudeus, e estes accederon a cambio de que figurase a estrela no rosetón.

Interior da Porta dos Apóstolos

No tímpano da porta atópase a imaxe de Santa María, baixo a advocación da que foi consagrada a catedral, co neno en brazos e rodeada de oito anxos músicos; antes de 1599 esta imaxe da Virxe do tímpano atopábase no mainel, de maneira moi similar á que hai na igrexa arciprestal de Morella.

A Estrela de David sobre a Porta dos Apóstolos

No pé da porta dos Apóstolos reúnese todos os xoves ás 12 da mañá, o Tribunal das Augas, reliquia secular da administración de xustiza correspondente ao dereito de augas na horta de Valencia. Probablemente xa se reunía en leste mesmo lugar cando a actual catedral era aínda mesquita.

A catedral da Asunción de Valencia (I)

 

Para introducirnos neste templo, fago un resume da Wikipedia:

A Igrexa Catedral-Basílica Metropolitana da Asunción da nosa Señora de Valencia está dedicada por desexo de Xaime I  á Asunción de María. Foi consagrada o ano 1238 polo primeiro bispo de Valencia posterior á conquista, Frei Andrés de Albalat.

O gótico valenciano é o estilo construtivo predominante desta catedral, aínda que tamén contén elementos do románico, do gótico francés, do renacemento, do barroco e neoclásico.

O emprazamento da catedral foi lugar de culto desde a época romana, xa que alí atopábase un templo dedicado a Xúpiter ou Diana.  Sobre ese templo erixiuse a catedral valenciana, durante a época visigoda. Coa conquista árabe, o lugar volveuse sede da mesquita de Balansiya (Valencia en árabe); ata que no século XIII, volveu ser igrexa cristiá, tras a conquista da cidade por Xaime I.

A estrutura principal da Catedral de Valencia alzouse entre os séculos XIII e XV, polo que é principalmente de estilo gótico. Con todo, a súa construción prolongouse durante séculos, razón pola cal hai unha mestura de estilos artísticos -que van desde o temperán románico, ata o sutil renacemento, o barroco recargado e o máis contido neoclasicismo- que é a característica máis relevante da catedral.

Empregouse para levantala material das veciñas canteiras de Burjasot e Godella, pero tamén doutros lugares máis afastados como Benidorm e Xávea, de onde chegaron as pedras en barco.

Trátase dun edificio de planta gótica de tres naves con cruceiro cuberto con cimborio, xirola e ábsida poligonal.

A catedral, que se ía facendo a medida que a mesquita se derrubaba, contaba xa ao final do século XIII co deambulatorio coas súas oito capelas e coa porta románica da Almoina, situada no brazo oriental do cruceiro.

Entre 1300 e 1350 pechouse o transepto ou cruceiro polo seu lado oeste coa construción da porta gótica dos Apóstolos. Tamén se construíron tres tramos das tres naves -unha central e dous laterais-, e iniciouse o cimborio.

A antiga Sala Capitular (hoxe Capela do Santo Cáliz) (1356-1369), onde se reunían os clérigos para deliberar os asuntos internos, e a torre campanario do Micalet (1381-1425) levantáronse inicialmente separadas do resto da igrexa, pero en 1459 os mestres Francesc Baldomar e Pere Comte iniciaron a ampliación das naves da catedral nun tramo máis, coñecido como Arcada Nova ou Arcada da Seu, e unírona definitivamente tanto coa sala capitular como co Micalet. Desde aquel momento a catedral mide 94 metros de longo por 53,65 de ancho no transepto.

Os séculos do renacemento (XV-XVI) influíron pouco na xa consolidada arquitectura pero moito na decoración pictórica, como a do altar maior, e escultórica, como a da capela da Resurrección.

Os arcos góticos do cruceiro foron enmascarados con arcos clásicos. Tamén se decoraron as pechinas do cimborrio, con estucos.

Da etapa barroca destaca que en 1703 o alemán Konrad Rudolf proxectou e iniciou a porta principal da catedral, coñecida como dos Ferros pola reixa que a rodea. Por mor da Guerra de Sucesión non a puido acabar, e foron principalmente os escultores Francisco Vergara e Ignacio Vergara os que o fixeron.

Desde o último terzo do século XVIII púxose en marcha un proxecto de renovación do edificio, cuxa intención era dotalo dun aspecto neoclásico homoxéneo, fuxindo do estilo gótico. A obra empezou o 1774 e correu a cargo do arquitecto Antoni Gilabert Fornés. A remodelación neoclásica afectou tanto a elementos construtivos como ornamentais: os pináculos exteriores do templo foron eliminados, as azoteas ocultas por tellados, e a estrutura gótica (incluíndo ventás con vitrais), enmascarada por estucos, dourados e outros elementos pseudoclásicos.

O 1931 foi declarada monumento histórico-artístico,7pero durante a Guerra Civil Española foi incendiada, razón pola que se perderon parte dos seus elementos artísticos. O coro, situado na parte central, foi desmontado en 1940 e trasladado ao fondo do altar maior.

O templo está declarado Ben de Interese Cultural por parte do Consello da Xeneralidade Valenciana.

Fotos: INICIARTE.

Igrexa de san Cosme de Outeiro (Outes, A Coruña)

 

Había anos que lle tiña gañas a esta igrexa pois ao estaren situada nun outeiro, divísase moi ben desde a estada Noia-Muros pola que paso cunha certa frecuencia.

O texto é de Patrimonio Galego.

No lugar de Tornil, esta igrexa substitúe á antiga que situada no alto do monte estaba case abandonada. Curiosamente no monte chamado Pedregal de San Cosme situado preto da Igrexa parroquial, Mª Dolores Gil Agra, segundo nos conta Xoán Mariño no seu libro do Patrimonio Artístico de Outes, adscríbeo tipoloxicamente como lugar de culto.

As obras do templo empezaron en 1751 e estendéronse ata o 1755, en que se rematou a torre. En 1763 fíxose o adro, no medio do cal se puxo un cruceiro novo anos máis tarde e que hoxe está no cemiterio. O conxunto érguese sobre un plano elevado respecto da estrada o que a fai máis destacable na paisaxe. Esta presenza está acentuada pola fermosa escalinata de dobre rampa que dá acceso ao adro, e que é un caso único en toda a comarca. Ten forma de cruz latina, de unha soa nave con cabeceira de testeiro recto, sancristía de planta rectangular e torre na fachada sobresaíndo en planta polo lado norte.

O edificio presenta a mesma altura en tódolos seus espazos, 9 m. ata a cornixa, por termo medio, agás e sancristía, que só chega aos 5 m., a torre elévase ata os 20 m. Os muros son de cadeirado, pero en certas zonas son irregulares e con aglutinante de cachote. Nas paredes ábrense poucos vans: unha ventá na cabeceira, dúas afrontadas no cruceiro, outras dúas, así mesmo afrontadas, nos muros do brazo maior e unha máis na fachada. Tamén na sancristía e na torre hai dúas en cada unha para alumear os espazos.

Ten dúas portas de entrada, ambas alinteladas, unha no muro sur, cun estreito marco como única decoración, e outra na fachada principal enmarcada por molduras. Sobre ela unha fornela coa imaxe de San Cosme, enriba do Santo unha gran cuncha de vieira fai de bóveda, o resto da fachada e lisa, salvo a liña da cornixa coa cruz no seu vértice curvado e un pináculo de bóla na súas esquina esquerda. 

A torre é lisa ata o entaboamento, sobre ela pilastras refundidas enmarcan arcos de medio punto con pequenas balaustradas na parte inferior. Remata en cúpula con pináculo tamén de bóla.

Fotos: INICIARTE.

Catedral de Toledo: a Porta do Reloxo

 

É a máis antiga de comezos do século XIV e atópase na fachada ao lado norte. Recibe ademais os seguintes nomes:

-da Feira porque daba saída á rúa onde outrora celebrábase a feira

-da Chapinería por ser fronteira á rúa que leva ese nome, lugar onde se fabricaban e vendían os chapíns.

-das Potas, porque na súa decoración poden verse algúns destes utensilios.

O tímpano está dividido en catro faixas horizontais, nas que se mostran escenas da vida de Cristo: a Anunciación, a Natividade, a Adoración dos Reis Magos, a Degollación dos Inocentes, a Fuxida a Exipto, a Circuncisión, Jesús entre os doutores, a Presentación de Jesús no Templo, o Bautismo e as Vodas de Caná. Na parte superior do tímpano represéntase o Tránsito da Virxe. O parteluz ou mainel está decorado coa imaxe da Virxe e o Neno. Nas jambas hai imaxes de reis e santas, todo iso obra do escultor Juan Alemán que traballou tamén na portada dos Leóns.

Por encima desta portada apréciase a obra posterior de Durango, en estilo neoclásico do século XVIII, igual que na fachada principal. É obra de consolidación polo mal estado en que se atopaba a pedra. O intercolumnio central está ocupado pola esfera do reloxo que dá nome a esta porta. As figurillas do carrillón son de Diego Copín. A porta e a súa contorna forman un espazo moi agradable cun pequeno compás pechado por unha reixa gótica, obra de Juan Francés, con barrotes moi simples, un pequeno friso de separación no centro, labrado, e unha crestería moi sinxela e harmoniosa.

Nun lugar recóndito da Porta do Reloxo, no intradós do arco da porta, móstrase unha escena tallada en relevo, que, segundo a investigadora Teresa Pérez Figueira, podería representar unha antiga lenda toledana sobre os amores de Carlomagno e a princesa Galiana.

TEXTO: Wikipedia.

FOTOS: Iniciarte.