O Museo
O museo de Caldoval está concibido como un Centro de
Interpretación do xacemento romano atopado en Mugardos. O proxecto foi
adxudicado ao estudo de Afonso Penela, que deseñou para tal efecto un edificio
mausoleo que pretende recuperar a cota do nivel do mar, altura orixinal da
villa a mare de Caldoval. Unha proposta arquitectónica e escenográfica que
fainos esquecer o contexto contemporáneo e lévanos, a través dunha rampla en
espiral descendente, a un espazo neutro de grandes dimensións para poder
apreciar en estado virxe os restos de hai 2.000 anos. Unha gran pasarela
paraboloide rodea o xacemento para poder contemplalo dende varias alturas e
perspectivas.
O Centro de Interpretación de Caldoval, finalizado no 2015,
aséntase sobre unha parcela de 10.500 metros cadrados, con aparcamento e
plantación de árbores. No seu interior, de 1.600 m2 construídos, hai unha sala
de exposicións con materiais orixinais e recreacións de utensilios, roupas,
xogos, pelotas, vaixela cerámica…; e varios audiovisuais de gran tamaño que
reproducen o estilo de vida das persoas da época e o uso que facían das termas.
Cando en 1997 se localizan unhas estruturas murarias en
terreos da empresa Reganosa, na parroquia de San Vicente de Mehá, en Mugardos,
non se coñecía aínda a relevancia histórico-patrimonial do achado. No 2001,
realízase unha primeira escavación para avaliar a importancia arqueolóxica dos
restos. É aí cando se determina que estamos ante un importante xacemento de
época romana. Sería necesaria unha segunda escavación noutro sector da parcela
para determinar a natureza do xacemento, probablemente unha Vila Romana do
século I d.C, cuns baños domésticos. É a partir deste momento cando se comeza a
pensar no traslado e musealización dos restos. En agosto de 2004 retómanse os
traballos arqueolóxicos para finalizar a escavación do xacemento e comézanse a
trasladar as estruturas dos baños. Estes traballos finalizan en abril de 2005.
O xacemento de Caldoval é ata agora o único baño doméstico
(balneum) con palestra atopado en todo o noroeste peninsular. Uns restos
romanos en gran estado de conservación que pertencen a unha villa a mare
atopada na enseada de Santa Lucía, en Punta Promontorio, no Concello de
Mugardos. Esta residencia rural pertenceu seguramente a unha persoa da elite
galaico-romana, quizais un rico comerciante ou alguén dedicado á
explotación de produtos mariños como as salgaduras de peixe, moi frecuentes por
toda a costa galega e mesmo na ría de Ferrol, no xacemento da enseada de
Cariño. Estivo en funcionamento entre os séculos I. e V d.C., na época do
Imperio Romano, e era habitual que a persoa propietaria non vivira
permanentemente na vila, deixando a administración da mesma a cargo dun
villicus.
As escavacións realizadas entre o 2001 e 2006 nos terreos da
empresa gasística Reganosa, identificaron dúas zonas con restos de construcións
romanas. A primeira zona é o denominado Sector 1, no que se atoparon ata 5
estancias que parecen estar relacionadas con actividades produtivas e
comerciais. A parte musealizada correspóndese co Sector 2, un edificio termal
dedicado á hixiene, á saúde corporal e probablemente tamén á práctica do
deporte. Algunhas construcións do xacemento estaban afectadas polo efecto das
mareas. Temos que ter en conta que a liña de costa ten sufrido diversas
alteracións desde a época romana. Moitas das dependencias domésticas como a
cociña (culina), as habitacións (cubiculi), etc.., non foron identificadas.
Un dos elementos máis destacados do balneum de Caldoval é o
gran patio exterior rodeado de muros localizado na zona orientada ao mar.
Segundo algúns arqueólogos podería tratarse dunha palestra. Un espazo que no
mundo romano adoita estar dedicado á práctica deportiva, ao exercicio, os xogos
de pelota, pero tamén ao paseo e ao ocio en xeral. O interese deste recinto ten
que ver co feito de que as palestras aparecen frecuentemente en termas
públicas, pero son moi escasas en baños domésticos como o de Caldoval.
Nun lateral do patio atópase unha zona porticada que
frecuentemente era usada como espazo complementario á palestra e nela podíanse
realizar algúns exercicios físicos, practicar xogos de mesa e outras
actividades de lecer, especialmente nos momentos en que as condicións
climatolóxicas non permitían o uso da área exterior. Nesta zona do pórtico foi
encontrada unha estrutura cónica de ladrillos de uso non identificado. Podería
tratarse dun impluvium ou colector de augas, ou dunha fonte para refrescarse, pero
a súa funcionalidade aínda non puido ser confirmada.
Na zona dos baños propiamente dita, temos o conxunto das estancias frías chamado frigidarium. En Caldoval esta parte do balneum está formado polo vestiario ou apodyterium, (onde se poñían as roupas de baño, realizábanse masaxes, e agardaban quenda para entrar nas estancias quentes) e máis a bañeira de auga fría ou alveus. En realidade non se trata dunha bañeira como podamos entendela hoxe; máis ben é un cubículo cadrado que podía ter as dimensións dunha piscina, nese caso chamaríase natatio. O alveus de Caldoval está en moi bo estado, conservándose incluso o revestimento opus signinum do fondo; motivo polo cal decidiuse trasladar esta peza enteira mediante unha técnica de encofrado. O circuíto termal continuaba no tepidarium ou habitación morna.
En Caldoval ten a peculiaridade de ser probablemente reconvertida nalgún
momento en sudatorium ou estancia quente seca, posto que hai un praefurnium
(sistema de calor por combustión externa típico das termas romanas), dun
momento posterior.
CALDARIUM
O caldarium está formado polo conxunto das salas quentes,
que son calefactadas grazas ao hypocaustum. Este sistema, inventado polo
enxeñeiro Gaio Sergio Orata, consistía nunha cámara de aire baixo o chan
alimentada pola calor do forno exterior. Está sostida por columnas ou pilae de
ladrillos que serven de apoio para a base chamada suspensura, formada por
outros ladrillos chamados bipedalis (de 2×2 pés romanos). O hipocausto aparece
tapiado na súa conexión coa sala quente primitiva, onde se sitúa a apertura do
primeiro praefurnium, de aí a hipótese do cambio de uso da sala tépeda. O
caldarium en Caldoval pode estar formado por un laconicum, ou sala de vapor a
55º, e un alveus de auga quente, a uns 40º. O normal despois era desandar o
camiño cara a sala morna e finalizar os baños no alveus de auga fría para
pechar os poros.
No xacemento de Caldoval tamén podemos ver as vías de
evacuación das augas. Unhas canles feitas con base de lousa e laterais de
xistos que se dirixen ao mar. Estas canalizacións colectarían as augas pluviais
e as augas sucias que sairían das bañeiras; nas que se atoparon orificios de
saída e unha tubaxe de chumbo.
TEXTO: Museo de Caldoval.
FOTOS: Inicarte
Entradas
No hay comentarios:
Publicar un comentario