Chicago Tribune Building: proposta de Loos

En 1922 o xornal Chicago Tribune convocou a un concurso para a súa nova sé na metrópoli norteamericana. Segundo as condicións da convocatoria debía ser un dos máis belos edificios do mundo e, obviamente, tenia que ser un rascacielos. O edificio debía ser a sé principal do Chicago Tribune, entre as rúas North Michigan Av, Austin Av e Saint Clair Street, na cidade de Chicago, Estados Unidos.

Ao concurso presentáronse 260 arquitectos de 32 paises. Sorprendentemente tomaron parte arquitectos europeos. Polo tanto, xa non era unha mera competición entre as dúas cidades que pelexan polo concepto e “rañaceos”, é dicir, entre Chicago e Nova York. En efecto, tamén en Europa, onde en moitos casos as estruturas urbanas de orixe medieval impedían a construción de rascacielos, tralo I Guerra Mundial espertouse o afán polos rascacielos. Foron moitos os representantes da nova construción que viron no concurso norteamericano unha ocasión de aproveitar na construción dun rascacielos a linguaxe formal da modernidad europea. O finlandés ELIEL SAARINEN, a sociedade de arquitectos de Walter Gropius e Adolf Meyes, Adolf Loos, Bruno e Max Taut e finalmente Hugo Häring foron algúns dos arquitectos máis coñecidos que concibiron un proxecto para a sé do xornal. Con todo, aínda que as achegas dos arquitectos europeos modernos fixesen época, discutísense en moitas publicacións especializadas e servisen a outros arquitectos como propostas para as súas obras, os norteamericanos decidíronse por un proxecto absolutamente conservador. 

Proposta de Loos

Parece ser que aproximadamente un 90%  dos proxectos presentados continuaba a tradición historicista, hexemónica desde os primeiros anos do século XX, e deles, un 40% inspirábase no renacemento americano e outro 20% recorría a presupostos neogóticos, mentre que os restantes cultivaban un eclesticismo estilístico. En consecuencia, non é extraño que as torres apareceran coroadas por templos romanos circulares, columnas e obeliscos, corpos neopalladiáns e beaux-artians, cúpulas islámicas, esferas iluminadas ou formas poligonais neogoticistas.

Raymond Hood e John Mead Howells construíron en 1925 un rañaceos con reminiscencias góticas cuxa ornamentación de tracería lanzada cara ás alturas parecía un insulto á evolución da arquitectura europea (tal e como veremos no seguinte post). Con todo, o segundo premio concibido ao proxecto de SAARINEN significaba o recoñecemento dun representante da arquitectura europea.

Mais vexamos a continuación como era un dos proxectos máis salientables de entre as propostas europeas, a do austríaco e A. Loos.

A torre do Chicago Tribune é de formas excepcionalmente simples xa que sitúa unha inmensa columna dórica sobre un gran zócalo con forma de paralelepípedo recto .

A visión dos bocetos é suficiente para ratificar estas observacións. E é que Loos quixo proxectar un edificio que unha vez visto, aínda que fose por poucos instantes, non puidese ser borrado da memoria do espectador. Un edificio que transmitise sentimento, ese sentimento de que hai algo que non funciona, algo que morreu, pero sobre o cal levantámosnos e elevámonos ata o ceo. O sentimento tamén de estar observando formas que a todos sonnos familiares e con todo sentir un escalofrío ao decatarnos de que non identificamos a forma resultante. 

No inesperado interior desta gran columna (recordemos que as columnas son elementos macizos, portantes) desenvolveríanse as actividades necesarias para a edición dun xornal de renome.

No zócalo do edificio, na parte baixa,estarían o acceso e as actividades máis públicas como conferencias, reunións, etc. No centro da planta situaríase un módulo de ascensores e hall de distribución que se repetirá en todos os andares, formando un eixe vertical de comunicacións a partir do cal xorden radialmente os cerramentos que irán conformando os distintos espazos de oficinas, todos eles con fiestras ao exterior. Non se trata dunha planta excesivamente ampla xa que exteriormente buscábase a esbeltez dun elemento tan nobre como a columna grega, dun monumento.

O núcleo central que contén as caixas de ascensores e os halls de distribución de cada planta xeran unha torre maciza e portante que se desenvolve ao longo de todo o eixe vertical do edificio proporcionando á vez que un excelente punto de apoio, unha vía de escape segura ante a posibilidade de incendios ou outras situacións que requirisen a evacuación do edificio. 

O segundo elemento portante é a fachada, aínda que sexa “en tiras” que percorren a fachada de arriba abaixo e que xeran o segundo punto de apoio para as vigas que xerasen os forxados. 

Loos quixo imaxinar esta gran columna de dimensións épicas revestida en mármore negro pulido. Esta elección atende a dous motivos principais. 

O primeiro foi o de non desviar a atención das formas. O mármore, ao estar puido, axustábase perfectamente á fachada creando formas dunha xeometría perfecta. Ao ser todo dun mesmo cor evitábase a creación de ritmos ou motivos que puidesen alterar as formas físicas. 

Asumindo que o primeiro principio é imposible de cumprir porque o revestimiento do edificio sempre vai xerar algún tipo de sentimento no espectador, Loos escolleu o negro como cor para o revestimiento e non outro. O negro é a suma de todas as cores, o negro impón respecto, mostra elegancia, o negro é a cor de loito no mundo occidental, o negro anímanos máis á contemplación e submisión ante o elemento observado que ningún outro cor.

Gran parte do texto e as fotos proceden de Wikiarquitectura. 

Bibliografía empregada:

Simón Marchán Fiz. La Escuela de Chicago: ¿Un edificio alto de oficinas?. En Arte y Ciudad. A Coruña, Fundación Caixa Galicia, 2000, páx. 373-404.