Día da muller traballadora. Picasso: Muller pasando o ferro

 

Pablo Picasso

Muller pasando o ferro (La Repasseuse)

1904

Solomon R. Guggenheim Museum, Nueva York. Colección Thannhauser

Óleo sobre lenzo. 116,2 x 73 cm.

Doazón de Justin K. Thannhauser

NOTA PREVIA: Pequena homenaxe ás mulleres. Probablemente, Picasso non sexa, no seu aspecto de home, o mellor artista para facer hoxe esta entrada, pero é que esta obra paréceme extraordinaria.

Muller pasando o ferro témola que entender no contexto da chamada época azul de Picasso. A pesar de que actualmente as obras deste período adoitan terse como claras e próximas, para Picasso foron tempos difíciles porque eses cadros non gozaron do favor do público. A pesar diso Picasso traballa nesa dirección durante tres anos, renunciando ao seu modo de pintar anterior: obras coloristas, sensuais e de pincelada solta que si gozaron do recoñecemento de espectadores e coleccionistas. A novidade da época azul sintetízaa maxistralmente o crítico Pierre Cabanne: “O rigorismo da forma sucedía á fluidez do impresionismo, o arabesco de círculos precisos substitúe a liña flotante, a forma aplanada á dispersión tonal, a construción estrita ás formas soltas e a monocromía á cor abigarrado”. 

Picasso, pois, nesta época pinta contra corrente e chega a pasar por auténtica pobreza. Con todo insiste no seu empeño, co que mostra ese afán de explorar o novo que admiraba nel Marcel Duchamp.

Indo á análise da obra, o seu maior interese radica na construción do mesmo. O seu formato posúe as medidas da sección áurea, isto é, a proporción coa que os gregos construíron o Partenón. As medidas áureas dominan tamén a distribución horizontal da figura: a localización do ombreiro e do ollo da moza están situados de acordo a tales medidas. Ese equilibrio refórzase coa colocación das mans da rapariga e do seu forte mentón no eixo de simetría vertical. Así se subliña o valor do esforzo (mentón, ombreiro, mans) e o do cansazo (mirada). Pero este equilibrio rompe na disposición vertical da figura: o plano horizontal da mesa está máis abaixo do que esixiría a sección áurea. Non é casual: ao rebaixar o plano subliña a delgadez da moza (entre a elegancia e a pobreza) e o peso do corpo que cae sobre o ferro. Así, o cadro sintetiza, con só a súa disposición formal, significados tan dispares como fraxilidade e forza, cansazo e esforzo, beleza (examínese con coidado a cabeza da moza) e desamparo. 

A muller pasando o ferro, ademais une dúas linguaxes espaciais heteroxéneos: un que cultiva os valores de superficie (co que desmaterializa a figura da rapariga converténdoa en símbolo) e outro que subliña a presenza do obxecto (así, o tazón que aparece sobre a mesa) construíndoo cun dobre punto de vista como facía por esa época Cézanne (coñeceu as súas pinturas na Galería Vollard). 

No aspecto formal, finalmente, hai que destacar a capacidade construtiva do debuxo que en por si organiza o cadro no seu eficaz simplicidad. Sen dúbida a fermosa cabeza da rapariga é un excelente debuxo, pero ao meu xuízo é máis importante como o trazo constrúe o cadro con todos os elementos antes sinalados. En canto á pintura, é importante a elaboración do volume mediante contrastes de luz e renunciando ao claroscuro. 

O cadro finalmente supón unha homenaxe aos desherdados da sociedade moderna: o traballador é aquí protagonista desde a condición á que o reduciu a sociedade de mercado, sen endulzar a súa situación mediante. 

Pero o cadro non é unha alegación social, senón que, como toda a época azul, profunda na condición humana, tal como vívese na sociedade moderna: desamparo e incerteza non se rexistran só no traballo ou na pobreza, senón tamén no amor. A Vida, o cadro quizá máis representativo daqueles anos, é ao cabo, unha reflexión sobre a proximidade e a distancia que hai sempre nunha relación amorosa. Algo que non soubo entender Casagemas, o amigo de Picasso que terminou suicidándose por un desengano amoroso. Adoita dicirse que este desgraciado acontecemento marcou a orixe da reflexión de Picasso durante a época azul. 

Créditos da imaxe, o texto é unha adaptación.