Iniciarte: A Domus Mitreo de Lugo

14/11/22

A Domus Mitreo de Lugo

A escavación arqueolóxica do Pazo de Montenegro

No ano 1998 a Universidade de Santiago de Compostela decidiu situar a sede da Vicerreitoría do Campus de Lugo no antigo Pazo de Montenegro, un edificio cunha situación privilexiada dentro do centro histórico.

Preto atópanse algúns dos monumentos máis destacados de Lugo, como a Catedral de Sta. María, situada enfronte, na mesma praza, en tanto na súa parte posterior está a Muralla romana, cunha das súas portas principais, a de Santiago.

O control arqueolóxico previo á construción da Vicerreitoría documentou a existencia de restos romanos que obrigaron a reformular as obras previstas e a realizar varias campañas arqueolóxicas entre os anos 2000 e 2007.

A escavación, que se cinguiu a unha área duns 600 m², permitiu descubrir unha parte significativa dunha antiga domus romana e un espazo de culto relixioso –un Mitreo privado–. Ademais permitiunos coñecer a parte inferior da muralla romana ata os seus cimentos.

A Domus

Aínda que se atopou algún material datado na época fundacional da cidade, a do emperador Augusto, a estrutura da domus pertencía ao período altoimperial (ss. II-inicios do III).

A escavación arqueolóxica sacou á luz algunhas das súas dependencias, características das grandes casas romanas, como a culina (cociña), cubicula (cuartos), o oecus (salón) ou o peristilo (patio porticado). Era unha vivenda de dous pisos, de luxo, como o demostran tanto as coidadas técnicas construtivas empregadas (destaca o seu sistema hídrico ou o de protección contra a humidade executado tal e como o describe o arquitecto Vitruvio), como a súa decoración (os frescos do oecus) e outros materiais atopados, algúns deles de importación (cerámica do Exeo e morteiro de mármore, entre outros).

A principios do s. III d. C. a casa remodélase, sufrindo cambios significativos nas funcións ou tamaño dalgunhas das súas dependencias, e é por volta do 212-218 d. C. cando se constrúe no primeiro piso o templo dedicado ao deus Mitra.

Poucos anos despois desta transformación, a finais do s. III d. C. iniciarase a construción da muralla que pasará, literalmente, por encima da domus, provocando a súa destrución parcial. O Mitreo, pola contra, non sufrirá dano ningún e permanecerá en uso ata o ano 350 d. C.

Durante a Idade Media, este espazo –onde estivo situada a luxosa casa romana– converterase no vertedoiro das obras da Catedral, posteriormente en necrópole e finalmente no lugar de constución do Pazo de Montenegro.

O Mitreo

O Mitreo, lugar onde se celebra o culto do deus Mitra, de orixe oriental, sitúase na primeira planta da domus. É un edificio de pequenas dimensións (154 m2), como era habitual nestes cultos realizados por grupos reducidos de fieis.

Presenta a planta característica destes templos: unha nave central con pilastras laterais, que probablemente tería a ambos os dous lados bancos de madeira que non se conservaron. O chan, que parece semellar o dunha cova, é artificial e foi conscientemente elaborado desta forma para adaptarse á lenda mitraica. Non se atopou a imaxe do deus que debería estar ao fondo da nave, pero acháronse restos de bronce que poderían pertencer a ela. Dispomos, con todo, dun achado excepcional, unha inscrición votiva cun magnífico grao de conservación, tanto do soporte como do texto, que se pode ler na súa integridade:

Deo / Inuic(to) Mithrae / G(aius) Victorius Vic/torinus (centurio) L(egionis) VII G(emina) / Antonianiae P(iae) F(elicis) / in honorem sta/tionis lucensis / et Victoriorum / Secundi et Vic/toris lib(ertorum) suor/um aram po/suit libenti animo (hedera)

Ao invicto Mitra, Gaius Victorius Victorinus, centurión da Lexión VII Gemina Antoniniana Pía Feliz, en honra da statio de Lucus Augusti e dos Victorios Secundus e Victor, os seus libertos. Colocou esta ara de bo grao.

O texto non só nos fala do deus senón que tamén nos permite coñecer a identidade do dono da casa, Victorio Victorino, e a de dous dos seus libertos, aos que tamén lles dedica a inscrición. Sabemos, ademais, cal era a súa ocupación e posición social, a de centurión da statio, un edificio de control da administración romana. A ara pode contemplarse in situ, no mesmo lugar en que foi atopada.

A Muralla Romana

O Museo da domus é un lugar privilexiado para contemplar a muralla romana, pois é o único punto en toda a cidade que permite observala ata os seus cimentos, xa que a escavación afondou sete metros por baixo do nivel do Lugo actual. Isto permitiu estudar a súa estrutura e métodos construtivos. Aquí é posible ver o zócolo de cimentación, os restos dos materiais empregados na súa construción (lousa, granito ou cuarcitas), o encalado exterior, as xuntas estruturais, as escaleiras de acceso interno ás torres ou as marcas deixadas polas diferentes collas que traballaron nela.