A vía romana de Valmardón (Toledo)

 Na visita realizada á  mesquita de Bab al Mardum en Toledo sorprendeume esta clazada romana. Copio o texto Toledo Monumental.

A escavación efectuada no ano 2006 ofreceu resultados sorprendentes. Por unha banda o descubrimento na chaira norte dos xardíns da mesquita, dunha calzada romana de grandes laxas de granito de 5 metros de anchura que discorría en dirección norte-sur e baixo ela unha cloaca que circulaba ata a coñecida cloaca de  Valmardón, conservada baixo a porta deste nome. O sector do edificio da mesquita constatouse que foi no Toletum romano unha canteira de roca, posiblemente relacionada coa construción da próxima muralla romana da que moi preto se conserva unha torre circular baixo a actual Porta do Sol.

O descubrimento baixo a Mesquita e fronte á porta de Valmardón dun importante tramo de rúa romana, pavimentada con laxas de granito, revoluciona o descuberto ata o momento. Dunha parte, permite avanzar no coñecemento deste tipo de vías en relación coa urbanística de cidades como Toledo, doutra, amplía de forma  signifi cativa o esfameado inventario de restos romanos nesta cidade. Aínda que o descubrimento superou calquera expectativa, en nada estraña a súa localización, ao atoparnos nunha zona da cidade que, as fontes antigas, sempre describiran como o seu acceso principal. Así, os escasos achados desta época publicados fálannos da existencia a escasos metros da muralla romana.

Esta muralla discorrería pola cota 500 e localizáronse tramos no convento de Carmelitas e baixo a actual porta do Sol. O resto mellor estudado e que nos pode axudar a comprender a contorna amurallada e urbana desta zona é, sen dúbida, a torre descuberta baixo a porta do Sol (Rubio Rivera e Tsiolis  Karantasi, 2004: 231). A cronoloxía do contexto arqueolóxico da torre fai presupoñer que a construción da muralla hai que situala na segunda metade do século I d. C. Estes autores argumentan que en Toletum promoveuse a construción da muralla en consonancia coa etapa na que accedeu á municipalidade. De feito, nesta mesma dirección apuntan ao deseño do armazón urbano  ortogonal, con eixos cruzados e entrecruzados en ángulo recto e cunha orientación coincidente cos puntos cardinais, así como a rede de saneamento hidráulica.

A pesar diso, o acceso principal á cidade romana seguía sendo unha incógnita. Tanto Rubio como Tsiolis presupuxeron no seu día que o emprazamento de Valmardón era un firme candidato para situar a principal porta romana nesta vertente (Rubio Rivera e Tsiolis  Karantasi, 2004: 231). Algo indica que non estaban moi afastados nas súas predicións. O tramo de viario urbano localizado baixo o conxunto do Cristo da Luz vén completar parte do quebracabezas do armazón urbano do Toledo romano. A rúa descuberta posúe unha dirección norte-sur, conta con 7 metros de lonxitude e 4  m de anchura (aínda que a súa anchura real viraría ao redor dos 6 metros). Este pavimentado está composto mediante laxas ou placas de granito de grandes dimensións que se dispoñen en fiadas ou  tongadas  pseudo regulares, formadas por pezas de forma  prismática, e nas que se alternan as fiadas formadas por placas de gran tamaño (120 x 40 x 15  cms), coas fiadas fabricadas con laxas de menores dimensións (60x 40 x 15  cms.). Cabe destacar que as placas que conforman a  superficie de calzada ou pavimento de rodadura, conservan marcas dos entalles realizados para facilitar o tránsito das rodadas dos carros, así como resaltes e diferenzas de nivel entre elas, que facilitarían salvar a pendente da mesma, freando as rodas dos vehículos no sentido contrario da marcha.

No estado actual das nosas investigacións, o tramo de viario público escavado parece ter continuidade en sentido norte e sur. No primeiro caso, a disposición do trazado permite expor a hipótese da súa continuación en liña recta ata a Porta de Bab ao Mardum, mentres que en sentido sur é claramente amortizada pola construción da Mesquita, que desta maneira ocupou un espazo que antes fora dedicado a vía pública.

Dentro da  clasificación que os propios romanos, en función da súa importancia e punto final de destino, facían das súas vías públicas e que nos chegou por un documento administrativo redactado por  Siculus  Flaccus no s. I d. C. (Adam, 1982: 300), as características do noso exemplo permiten adscribilo ao primeiro tipo: as  viae pvblicae, sufragadas polo Estado e equivalentes no caso urbano ás grandes rúas monumentais, ben cardini ou decumani.

 

(Ruiz Taboada e Arribas Domínguez)