Rafael Moneo: Concello de Logroño

Nos últimos anos achegueime varias veces ata Logroño e sempre fun ver o edificio do Concello. Esta obra foi proxectada polo arquitecto Rafael Moneo entre os anos 1973 e 1974. As obras para a súa construción iniciáronse en 1976 e finalizaron en 1980, cun custo definitivo de cincocentos millóns de pesetas. Foi inaugurado polo alcalde Miguel Angel Marín o día 8 de Xuño de 1980.

O edificio, que é hoxe un exemplo singular para coñecer e comprender a arquitectura civil española dos últimos anos, foi construído sobre o solar dun antigo cuartel, na prolongación natural da cidade vella e aberto ao ensanche oriental do novo Logroño. Limitado por dous dos eixos (norte-sur e este-oeste) máis importantes da cidade: Avenida da Paz e Doce Ligero/Colón, o solar sobre o que hoxe se asenta o Concello reunía, segundo a memoria que acompaña ao proxecto, as condicións óptimas para situar nel un edificio público destas características: "Dificilmente atopouse en Logroño un lugar máis apropiado para o uso a que vai ser destinado: Ás características de boa accesibilidade, regularidade do solar, posición céntrica, etcétera, habería que engadir:

- A proximidade ao casco antigo e á situación do Concello (co cal non perder a memoria da Cidade con respecto ao lugar en que estiveron situadas as súas institucións).

- O efecto que pode facerse sentir sobre a área urbana circundante.

- A importancia que a posición do Concello pode ter para enlazar a actual cidade coa ribeira do río.
- E a súa situación respecto da trama urbana, que pode converter ao novo edificio en centro de coordenadas da expansión da cidade nos próximos anos, co que o Concello virá ser, fisicamente tamén, orixe da vida cidadá".

Para lograr isto último, Rafael Moneo utilizou a mazá enteira que ocupaba o vello cuartel non só para construír nela o edificio do Concello, senón para articular ao seu ao redor o tráfico peonil e rodado que necesariamente xera na súa contorna unha Administración Pública. Construír así un aparcadoiro subterráneo con capacidade para 200 vehículos, urbanizouse o Paseo de Dax e a rúa Tricio, abriuse cara ao norte un amplo corredor -Avenida da Constitución- que desemboca no Ebro, e urbanizouse un gran espazo estancial entre o edificio e Avenida da Paz.

O edificio do Concello de Logroño está composto formalmente por tres pezas -de planta triangular as dúas maiores e con forma de piano a que alberga o teatro- que se articulan buscando un equilibrio entre conexión e independencia.

"A resolución do edificio por medio das dúas pezas maiores triangulares, unidas entre si por unha banda común (norte), permite ofrecer ao sur unha fachada principal que se desdobra en dúas, artificio grazas ao cal conséguese: que a lonxitude total da fachada sexa maior que o lado maior do solar e que dea a impresión óptica de que o edificio -ocupando efectivamente menos da metade do solar- chegue case ata as súas catro esquinas. A peza con forma de piano, máis pequena, remata o edificio polo norte e serve de pórtico ao paseo que descende ata o Ebro".

A pedra arenisca de Salamanca reviste o exterior e parte do interior do edificio e define por completo a súa imaxe. "É preciso sinalar a importancia que a pedra aresnisca de Salamanca ten, como materiral de revestimento e acabado, no aspecto do edificio. Trabállase e espérase que a dimensión das pedras elimine a posible lectura do material como simple aplacado.

Do muro que remata e remansa a fachada este de o edificio brota unha fonte de dous caños. unha muller inclínase sobre un deles, apoiándose no muro. A Dama da Fonte, obra do escultor Francisco López que se converteu en símbolo e emblema do Concello enteiro e pon broche de bronce ao edificio.

(…) O edificio do Concello está organizado en catro alturas. En plántaa soto sitúase toda a área de Benestar Social. (…) Así mesmo, nesta planta existe unha gran sala polivalente para exposicións e mostras de carácter diverso e unhas aulas para formación.
Na planta baixa sitúase os servizos que soportan maior afluencia de público. (…)Á mesma altura, pero na zona na que se desenvolven actividades públicas sitúanse unha sala de conferencias e unha sala de exposicións. Na primeira planta distribúense as unidades de Informática, Contratación e Servizos Xerais, Persoal e Secretaría Xeral. Na outra peza da mesma planta atópase a Alcaldía e un auditorium, con capacidade para un total de 900 espectadores.

Outra visión do edificio é a dun antigo alumno de Moneo, quen entre outras afirmacións, di:

 

… cuando por fin se construyó y se inauguró, me caí del caballo: el parto del profeta era un monstruo. Un enorme cetáceo, una ballena con una bocaza enorme abierta a la ciudad y un gaznate para sardinas. Una trasera sórdida hasta más no poder con una chimenea para las ventosidades. Un insulto a la piedra de Salamanca, una mofa de las limpias construcciones de hormigón armado de los pioneros americanos, una ridícula trasposición, perdida de escala, de los logros y de la discreción de Asplund y Jacobsen en la arquitectura pública, una burla de Terragni, de Le Corbusier, de Wright y de todos aquellos creadores a los que citaba en su edificio por pura y simple pedantería porque ¿hay algo más pedante que usar la arquitectura para citar?

(…) Viendo la cara de bobos que se les pone a mis amigos arquitectos que cuando visitan Logroño me piden que les enseñe el célebre edificio; cruzando cada día la inhóspita plaza, deforme, enorme y triangular, peor que kafkiana (pues ni siquiera admite su solicitada balaustrada); cobijándome de la lluvia mientras espero la salida de las hijas del colegio bajo el auditorium, en ese lugar tan digno (?) que Moneo dijo crear para evitar las marquesinas (?) (op. cit. pág. 22); entrando o saliendo del interior del edificio por esos meaderos nocturnos tan hábilmente dispuestos; cruzando sus angostas puertas o subiendo por las oscuras escaleras para ciudadanos de a un tramo y superpuestas (?); intentando adivinar por qué balcón saldrá este año el alcalde para tirar el cohete festero; o en fin, mirando día tras día el contraste entre sus “monumentales” fachadas perdidas de escala en el escenario de la ciudad de las inmobiliarias; ante todo ello, digo, no me ha quedado un ápice de mi inicial devoción a la divinidad del brujo, he aprendido poco a poco lo que no debe ser la Arquitectura, y me he avergonzado de mi maestro para siempre jamás.

Información procedente de Logroño.org. Fotos de INICIARTE.