O Pórtico Real de Chartres

A cidade de Chartres nos séculos XII e XIII era unha cidade rica capaz de edificar unha nova catedral, tras os incendios de 1134 e de 1194 da anterior románica, en moi poucos anos. Ademais de florecente urbe (comercial e feiral), tamén era un lugar de peregrinación posto que conservaba unha pretendida túnica da Virxe, e, ademais, o seu obispado era apoiado pola monarquía para afianzar o seu poder. A fachada principal, o Pórtico Real, desta catedral, terminada en 1245, reúne os elementos prototípicos da escultura gótica.

No Pórtico Real, como toda a arte medieval, observamos unha dependencia da escultura con respecto á arquitectura. Tamén hai elementos que terán unha gran repercusión posterior como as estatuas-columnas, cuns canons estéticos do gótico inicial como poden ser a rixidez, as pernas paralelas, os pés colgantes, as roupaxes con pliegues ríxidos e paralelos, as cabezas equivalentes a un sétimo da altura do corpo ou as bocas de beizos finos que esbozan un sorriso. No taller desta catedral as figuras e as súas columnas foron talladas nun só bloque.

Este Porte Royal está divido en tres portas cos seus respectivos tímpanos.

O tímpano central está dedicado a Cristo enmarcado nunha mandorla,como Maiestas Domini, rodeado polos símbolos dos evanxelistas, os tetramorfos. Cristo levanta a man dereita e na esquerda sostine o Libro da Vida. No friso do dintel represéntanse aos doce apóstolos, enmarcados por arquitecturas en grupos de tres figuras, co que se pretendía aludir simbolicamente a que predicaron a trinidad nos catro puntos cardinales do planeta. As arquivoltas mostran anxos e aos vinte e catro anciáns do Apocaplipsis.

As figuras das xambas da esquerda da portada central reúnen as seguintes características: "cada unha das figuras vive, por así dicilo, no seu propio mundo; as estatuas non están relacionadas nin entre si nin co que as contempla; a súa expresión parece pensativa, misteriosamente distante, e ata chegamos a descubrir un débil rastro do sorriso arcaico. O aspecto global destas figuras cadra perfectamente coas columnas da jamba ante as que se achan apostadas ou suspendidas. As cabezas miran á fronte, sen desviarse o máis mínimo; os brazos e as mans están pegados ao corpo, e suxeitan un libro ou un rolo de pergamiño; e os corpos apenas se distinguen baixo os longos pliegues das vestiduras. Son, no máis puro sentido do termo, "estatuas-columna", pero non teñen función arquitectónica algunha e poderían quitarse sen alterar para nada os elementos arquitectónicos." (Wittkower, R., ob. cit., páx. 59).

As outras dúas portas da fachada occidental son descritas da seguinte forma na wikipedia:
O pórtico esquerdo está dedicado á ascensión de Cristo (ou talvez a súa segunda vinda). O tímpano mostra a Cristo nunha nube sostido por dous anxos. Debaixo hai dous frisos, o superior mostra a catro anxos cantores e o inferior dez figuras que posiblemente sexan apóstolos e que portan libros e pergamiños contemplan a Cristo. As dúas arquivoltas mostran os símbolos do zodiaco e labores relativos aos doce meses, temas comúns no románico francés.

O pórtico dereito mostra a mesma estrutura. O seu tema é a pureza de María e a súa dignidade como nai de Cristo. No tímpano figura a Virxe co neno entronizada entre dous anxos. No momento da súa construción esta representación era unha novidade xa que o tema central había estado sempre dedicado a Cristo. O friso superior mostra a Presentación no Templo, coa Virxe, Simeón e outras figuras. O inferior narra a Anunciación, Visitación, Natividade e Anunciación aos pastores coidando os seus rabaños, algo inusual; mostrar homes comúns entre as figuras divinas. As arquivoltas están decoradas con anxos a interior e a exterior coas sete artes liberais (e dous símbolos zodiacales que non couberon no lado esquerdo) combinadas con figuras relativas do mundo antigo: gramática e Prisciano ou Donato, retórica e Cicerón, dialéctica e Aristóteles, aritmética e Pitágoras, xeometría e Euclides, astronomía e Ptolomeo e música e Nicómaco. Os capiteis desta porta mostran escenas da Paixón, a entrada a Xerusalén, a Última Cea, a Sepultura e o Duelo das mulleres.

En conxunto, a obra escultórica dos tres accesos ao tempo (a norte, a sur e a principal, é dicir a occidenta) permiten facer un percorrido desde o protogótico (Pórtico Real) ao gótico clásico (portadas do transepto). A escola catedralicia de Chartres e a súa orientación neoplatónica déixase sentir na temática das portadas. A principal tense que ler seguindo o fío condutor da "historia da salvación" (a Virxe, escenas da vida de Cristo e Cristo en Maxestade). A norte do transepto xoga un papel de símbolo: pola súa localización non recibía a luz do sol e iso traducíase nun símbolo, o Antigo Testamento, que aínda non recibira a luz do evanxeo. A do sur está dedicada á igrexa insere no mundo (apóstolos, mártires, santos, presididos polo Xuízo Final).

Bibliografía:
Bozal, V. (1992), La escultura. Tomo 2 de la Historia del Arte. Barcelona. Carroggio S.A. de Ediciones.
Wittkower, R. (1997), La escultura: proceso y principios. Madrid. Alianza ed. Col. Alianza Forma nº 8. 10ª reimpresión.
Todas as ilustracións proceden de Educastur.