O Castro de Coaña

 Había máis de vinte anos que non visitaba este castro. É sempre unha ledicia.

Copio o texto de Castros de Asturias.

O  Castelón de  Villacondide é o máis popular de cuantos castros que se coñecen en Asturias. Esta notoriedade débese ao temperán do seu descubrimento e á gran extensión escavada ao longo de case douscentos anos de intervencións. Do mesmo xeito que boa parte dos castros da rexión, este era coñecido desde antigo. As referencias literarias con alusión ás ruínas e á súa posible orixe remóntanse a comezos do século  XIX. Desde entón foi obxecto de intervencións esporádicas que, con maior ou menor fortuna, contribuíron a modelar o seu aspecto actual e convertelo no paradigma iconográfico do poboado fortificado da Idade do Ferro.

As primeiras escavacións documentadas con certo rigor foron as de José María Flórez en 1877. Da súa meritoria publicación Memoria relativa ás escavacións do Castelló no concello de Coaña (Asturias) dedúcese a intervención nunha vintena longa de construcións e o recoñecemento superficial dalgunhas outras. Xa no século XX a investigación é retomada por Antonio García e Bellido e Juan  Uría que prolongan a súa actividade en Coaña entre os anos 1940 e 1944. 

A prestixiosa posición científica de García e Bellido popularizou o castro asturiano nos círculos bibliográficos máis influentes e provocou un interese inmediato por Coaña, cuxa imaxe fixou, a partir de entón, nas fotografías e maxistrais debuxos elaborados durante aqueles anos.

En 1959 é Francisco Jordá retoma a escavación que se prolongará ata 1961 cando o xacemento adquire un aspecto moi semellante ao que presenta na actualidade. En datas máis recentes realizaron intervencións de diversa entidade os arqueólogos Elías Carrocera Fernández, Anxo Villa Valdés e Alfonso  Menéndez Granda.

Desde 1993 o castro conta cun Áula Didáctica onde se mostra a evolución da cultura castrexa desde a súa orixe ata o contacto co mundo romano, cando a explotación do ouro tomará un papel decisivo na historia destes poboados.

O castro foi construído sobre un pequeno outeiro e delimitado por unha grosa muralla á que precede en todo o seu perímetro un foso escavado na roca; a ruína dos antigos muros ocultou a presenza desta trincheira ata o seu descubrimento recente no flanco occidental do camiño de acceso ao xacemento. Neste punto o visitante pode observar os corpos de garda que flanqueaban a vía de entrada ao recinto. Para evitar o esvaramento sobre un piso moitas veces húmido o chan foi pavimentado con laxas de lousa dispostas lateralmente en  chapacuña.

O camiño introduce ao visitante no barrio norte, único sector habitado do poboado onde se concentran máis de 80 cabanas, ata alcanzar a gran construción rectangular que se alza fronte á porta da Acrópole, recinto amurallado que coroa o outeiro. Neste punto álzase O torreón, denominación atribuída desde o seu descubremento a unha gran plataforma elevada sobre o barrio a modo de atalaia e hoxe reinterpretada como espazo de representación social a modo de praza ou tribuna. 

Desde aquí poden apreciarse as  pequenas rúas e pequenas prazas que conforman a organización urbana do poboado na que predominan as construcións de planta rectangular e esquinas redondeadas xunto a edificios circulares con soportais rectos ou  curvilíneos. No seu interior aínda se conservan algunhas das pezas máis características do enxoval doméstico como os muíños  giratorios de man ou os morteiros fabricados a partir de grandes pedras graníticas con ata catro cazoletas, exclusivos destes castros ribeiregos do río Navia.

O núcleo máis singular do poboado é, sen dúbida, o denominado Recinto Sacro. Esténdese ao pé da Acrópole nunha pequena terraza que se alza sobre o camiño de acceso. As ruínas corresponden, en realidade, a dous edificios similares que se caracterizan pola cuberta abovedada do seu cámara central, cabeceiras  semicirculares, utilización de fornos, canles escavadas na roca e unha enorme  tina tallada en granito. Son edificios característicos dos castros do noroeste da Península Ibérica (Portugal, Galicia e Asturias). Durante moito tempo foron interpretados como fornos crematorios. Na actualidade interprétanse como saunas cuxos modelos máis antigos remóntanse ao século IV a. C. aínda que perviviron, con reformas, ata época romana (século I d. C.).

Aínda que durante algún tempo considerouse que a fundación do poboado produciuse en tempos da dominación romana, as escavacións máis recentes confirmaron que a súa ocupación é moito máis antiga pois se remonta, cando menos, a momentos temperáns do século IV a.  C.

Fotos: Inciarte