O Atlas Farnesio

O Atlas Farnesio é unha escultura romana do século II d. C. en mármore, que representa a Atlas soportando sobre as súas costas un pesado globo celeste. Trátase da máis antiga representación escultórica do titán Atlas. É tamén unha das máis antigas e completas imaxes do globo celeste cos signos do zodiaco que se coñece.

O nome Atlas Farnesio débese a que a escultura foi adquirida polo cardeal Alexandre Farnesio.

O Atlas Farnesio é de mármore cun 1,91 metros de alto, cargando un globo de 65 centímetros de diámetro. Cabeza, brazos e pernas corresponden a unha restauración realizada posiblemente xa no século XVI. Representa ao titán Atlas condenado por Zeus a soportar o peso do ceo, que carga sobre as súas costas, apoiando o xeonllo dereito sobre o pico dunha montaña. O globo mostra en superficie unha serie de baixorrelevos de aproximadamente seis centímetros con corenta e cinco constelacións (os doce signos del zodiaco máis 19 constelacións boreais e 14 austrais antropomorfas ou en forma animal).

Atópase no Salón da Meridiana noMuseo Arqueolóxico Nacional de Nápoles. Salón que orixinalmente estivo ocupado pola Real Biblioteca. O salón foi decorado con frescos no teito, obra de Pietro Bardellini, que mostran A Virtude coroando a Fernando e María Carolina. Nas paredes colocáronse 18 telas de Giovanni Evanxelista Draghi. O reloxo de sol que fai referencia ao nome del salón (iso es o que quere dicir meridiana en italiano) está debuxado no chan da sala e data del século XVIII, cando se pensaba instalar un observatorio astronómico no edificio.

Petra (Xordania): os bloques Djinn

 

Estes catro enormes bloques son monumentos cadrados de ata oito metros de altura de función descoñecida. En total en Petra atopáronse 26 bloques Djinn, probablemente construídos no século I d.C.

Djinn é un nome árabe que alude a espíritos malvados.

Probablemente trataríanse de tumbas torres ou representacións do deus nabateo Dushera, o señor das montañas.

Petra (Xordania): o teatro

 

Ata as escavacións de 1962 pensárase que o teatro era de orixe romana, mais ficou demostrada a súa orixe nabatea entre o 4 a.C. e o 27 d.C, no reinado de Aretas IV, sendo modificado polos romanos posteriormente a partir do 106

Está situado na Rúa das Facha.das eten 45 ringleiras de asentos divididas divididas horizontalmente por dúas  diazomatas e verticalmente por sete escaleiras . A súa cávea está orientada ao norte e ao leste, para evitarlle, na medida do posible, o sol aso espectadores.

Foi tallado na rocha e tivo cabida para entre catro e oito mil espectadores.

Durante as escavacións atopáronse fragmento de estatuas de Afrodita, Hermes e Hércules que formarían parte da ornamentación da época romana.

Tivo dúas entradas con bóveda de canón, a cada lado e baixo as gradas, que se conectaban cunha eficiente rede de corredores que facilitaban o movemento das persoas ao entraren e saíren.

FOTOS: Iniciarte.

Petra (Xordania): O Mosteiro ou Ad Deir

 

Ad Deir, tamén coñecido como o Deir, é un edificio monumental escavado na roca na antiga cidade xordana de Petra. O Mosteiro é a segunda das dúas estruturas convertidas en igrexas durante a época bizantina, sendo a primeira a Tumba de Urna. 

Construído polos nabateos no século I e cunha medida de 50 metros de ancho por aproximadamente 45 metros de alto, arquitectónicamente o Mosteiro é un exemplo do estilo clásico nabateo. É o segundo edificio máis visitado de Petra despois da o-Khazneh (o Tesouro). A fachada do Deir é comparable á da o-Khazneh; en cada edificio, o piso superior está deseñado como un frontón crebado, interrompido por un tholos que está rematado por unha gran urna. Con todo, a sinxela (aínda que impresionante) fachada do Deir carece dos finos detalles que se atopan na fronte da o-Khazneh.

 

ACCESO

O acceso ao Mosteiro realízase a través dun camiño graduado desigual e en zigzag de 800 bordeado por cantís de roca vermella e flores de adelfa de cor rosa brillante. O camiño procesional cara ao Deir comeza preto de Qasr ao-Bint, serpenteando polos cantís cara ao noroeste. Fixemos esa subida, apurando un pouco, nuns corenta minutos

Praza

A praza plana á fronte foi tallada na roca, quizais para acomodar ás multitudes nas cerimonias relixiosas. Orixinalmente estaba rodeado por unha columnata. O monumento —que se cre que é un monumento ao rei nabateo Obodas I—, ten a fachada máis alta da cidade clásica de Petra, en Xordania, mesmo máis grande que o icónico monumento da o-Khazneh. Non é un mausoleo senón un templo, probablemente en honra a Obodas I, que reinou no século I a.C. e foi deificado despois da súa morte. Ad Deir é un exemplo sorprendente dunha reinterpretación nabatea da arquitectura helenística. 

 

Tholos

O tholos central de Ad-Deir descansa entre dous semi frontóns. Está enmarcado por columnas con "capiteis con cornos" nabateos e coroado por un distintivo remate en forma de urna. Un friso continuo une os tholos e os frontóns. O seu deseño é unha banda simple de triglifos e discos alternados. A orde superior repite o deseño arquitectónico da o-Khazneh: un tholos central (estrutura circular) cun teito cónico coroado por unha urna, e dúas estruturas laterais rematadas cun frontón roto (aberto).

 

Cámara Central

Do mesmo xeito que o "Tesouro", o nome "Mosteiro" é un termo bastante inexacto, que probablemente se basea na súa localización remota e algunhas cruces rexistradas no interior. Rexistrouse que dous monxes gregos viviron no edificio, aínda que puido ser utilizado posteriormente como igrexa (ou mesmo como ermida), probablemente foi un templo. A cámara principal é enorme, de 11,5 metros por 10 metros, e está iluminada unicamente pola luz que entra pola porta de 8 metros de altura.

 

Nicho

O interior consta dunha soa habitación con escaleiras dobres que conducen a un nicho (o mesmo deseño que no Qasr ao-Bint e o Templo dos Leóns Alados). O interior está ocupado por dúas bancas laterais e un altar encostado á parede do fondo. Probablemente foi utilizado como biclinio para as reunións de asociacións relixiosas. 

 

Texto (adaptado) de  Visita Jordania.

Fotos de INICIARTE

Petra (Xordania): O Tesouro ou Al Khazna

 

Tras cruzar os mil cincocentos metros do Sig, o desfiladeiro, xurde unha das fachadas máis impresionantes da do conxunto de Petra, O Tesouro  ou Al Khazna.

O Tesouro, de 40 m de altura por 28 m de ancho, foi construído probablemente no século I a. C. polo rei nabateo Aretas III. O seu deseño non ten precedentes en Petra, de maneira que debeu ser escavado na roca por construtores helenísticos do Próximo Oriente, mesturando o seu propio estilo co nabateo.

O regato que percorría o Siq e desembocaba na praza que hai fronte ao tesouro foi desviado no século XIX para facilitar a chegada dos turistas.

En 1812, o arqueólogo suízo Johann Ludwig Burckhardt converteuse no primeiro occidental en entrar a Petra, viaxando en caravana xunto a un guía e disfrazado de árabe.

A fachada ten dous niveis; o inferior, de 12 m de altura, está decorado con seis columnas que soportan un frontón, e aos lados hai relevos escultóricos mal conservados que gardan a entrada; crese que representan Cástor e Pólux, fillos de Zeus. Tras a porta hai unha sala baleira duns doce metros cadrados e unha especie de oco no chan para os rituais en honra dos deuses locais, Allat, Ao Uzza E Dushara.

No segundo nivel hai representadas tres falsas glorietas con seis columnas frontais. As glorietas laterais son cadradas e teñen un teito en forma de frontón inclinado cara aos lados, e a central é redonda; sobre esta áchase a urna e a figura dun aguia que simboliza unha deidade masculina nabatea. Nas paredes sen escavar das falsas glorietas hai relevos. Na central, en fronte, hai a figura da deusa da fertilidade de Petra, coñecida como Ao Uzza, asociada a Isis.

No ano 2003 descubriuse un piso inferior diante do Tesouro, a uns 6 metros de profundidade, que podería formar parte da Petra mergullada polos sedimentos que aínda hai que escavar. Contén varias tumbas. Expertos estiman que só se escavou o 15% da cidade, unha gran cantidade de tumbas e estruturas da cidade atópanse intactas baixo a superficie.

Sen comentarios: a muralla de Naupacto (Grecia)

 

Estiven dúas veces en Naupacto (en latín, Naupactus; en griego, Ναύπακτος, Náfpaktos), coñecido tamén como Lepanto que é un municipio e unha cidade da unidade periférica de Etolia-Acarnania, na costa norte do estreito que separa o golfo de Patras do golfo de Corinto, en Grecia.

Neste lugar tiveron lugar dúas famosas batallas, a de Naupacto que foi unha guerra naval na Antiga Grecia entre Atenas e Peloponeso e a de  Lepanto de 1571.

É cualificada en moitas ocasións como a cidade pequena máis fermosa de toda Grecia. Sen dúbida o seu pequeño porto é realmente espectacular.

Pero poño hoxe outras fotos non tan fermosas. Muralla do século XV mandada levantar polo República de Venecia mais cunha pequena abertura para mellorar a comunicación co exterior da pobación xa que as portas existentes foron consideradas insuficientes.

A fachada de Acibechería da catedral de Santiago de Compostela

 

En época medieval a entrada á Catedral de Santiago facíase pola Fachada do Paraíso, tamén coñecida como Porta Francíxena. A mediados do século XVIII substitúese pola actual que popularmente se coñece co nome de Fachada de Acibechería debido á presenza de artesáns do acibeche na praza onde se sitúa.

A Fons Mirabilis, no museo da catedral

Ante a súa porta estaba a fonte “Fons Mirabilis” na que, tanto composteláns como peregrinos, se aseaban antes de acceder á basílica, descrita con detalles no Códice Calixtino, que “non ten parella en todo o mundo”. Formada por unha cuncha de pedra e unha columna de bronce rematada por leóns de cuxas bocas manaba xeneroso caudal, mandouna construír o tesoureiro Bernardo en 1122. A súa auga “de bo padal, amornada no inverno e fresca no verán” era bálsamo para a sede e hixiene tanto de composteláns como de peregrinos, que se aseaban aquí antes de acceder á basílica.

Na praza situábanse os cambeadores que cambiaban a moeda aos peregrinos para os seus gastos na cidade, e atopábanse tamén numerosos postos de vendedores de cunchas, morrales, botas de viño, zapatos, correas ou cintos.

A primitiva fábrica medieval, moi danada tras tantos séculos orientada ao húmido norte e polo lume que a arrasou no século XVIII, estaba ademais “pasada de moda”. Así que entre 1757 e 1759 aprobouse a súa derriba e inicio da nova fachada nun estilo máis acorde cos tempos.

 

 Segundo o profesor López Vázquez:

“O punto de partida para a reconstrución da portada atopámolo no cabido do 16 de decembro de 1757, no se decidiu “hacer la fachada de la Azabachería por ser precisa y necesaria”. Ao día seguinte o cabido concretou máis os seus proxectos: “Se acordó el que se haga la obra de la fachada de la Azabachería, y se le principio en la cuarentena del año que viene de 1758 de los efectos de la fábrica, y no alcanzando los depósitos; y que el señor fabriquero disponga asistan a ella los oficiales precisos, a fin de que se concluya la obra con la brevedad posible: Que el Maestro Caaveiro le prevenga forme la planta sin dilación”.

Posteriormente o arcebispo que estaba no pazo de Lestrove, contestou o 29 de decembro dando “el más gustoso consentimiento para que se forme la planta de ella, y después se fabrique en el ámbito que hoy ocupa, extendiéndola hasta la que V.I. se sirva decirme” e comprometeuse a  que “si Nuestro Señor me diere vida, el mismo tiempo procuraré se fabrique la frontera del Palacio Arzobispal con el deseo de que sea uniforme la fachada, y que se mejoren la habitación del Provisor, la pieza de su Audiencia y los cuartos de los Pajes”.

Inaxe da Fe

O fabriqueiro, co beneplácito do arcebispo, instigou o seu mestre de obras, Lucas Caaveiro, para que realizase o plano da fachada no menor tempo posible, de maneira que, no cabido do 14 de marzo de 1758, deciden: “Habiéndose visto la planta hecha por el Maestro de Obras Lucas Ferro Caaveiro para la fachada de la Azabachería. Se aprobó por el Cabildo y se acordó que el Señor Fabriquero pase a manifestarle a S.I. y conformándose con ella disponga se le de muy breve principio, procurando se haga con el menos coste que pueda ser y uniforme a la Quintana de Muertos".

Lucas Caaveiro iniciou as obras por fin e tivo como aparellador o da propia catedral, Clemente Sarela. Estas obras debéronse facer con certa présa, pois no ano 1762 estaba construído todo o primeiro corpo e parte do segundo.

Posteirormente produciuse a ruptura entre o cabido e os arquitectos, probablemente, por motivos estilísticos, segundo López Ferreiro. Tras un tempo (…) o fabriqueiro seguiu manobrando ata conseguir que o cabido o facultase, o 20 de maio de 1765, “para que haga venir de Madrid un Maestro natural de este reino bien hábil según las noticias que se le comunicaron por las diligencias que puso”. (…) O fabriqueiro conseguiu que a academia remitise ó cabido a sorprendente carta de recomendación de Domingos Lois, con data 25 de abril.

(…) Queda suficientemente demostrado que Lois Monteagudo veu a Santiago máis por azar ca por unha vontade estética consciente de introducir a nova corrente clasicista na nosa arquitectrua.

Como apunta Otero Túñez: “Sen derrubar o que estaba construido, a pretensión de Ventura Rodríguez (o mestre do rei a quen se lle pediron os planos) e a de Domingos Lois foi a de rematala cunha apariencia máis ou menos clásica.

Para o conseguir, Lois empezou por susbtituír os salientes das ventás do primeiro corpo polos trofeos, que tanto contrastan cos elementos barrocos circundantes, pero que unifican a obra ata o ático, no que volven aparecer exenos.

Medallón representando á Igrexa

Medallón representado a Cristo

Moito máis decisivas foron as reformas do segundo corpo. As molduras exteriores das fiestras centrais cortáronse para proporcionarlle espazo ao desenvolvemento dos grandes medallóns coas correspondentes ménsulas que os sustentan, nas que destacan as cabezas de anxos. Os van laterais conservan os salientes barrocos, pero coróanse graciosa e hábilmente cun frontón semicircular con vaso acroterio. Os pedestais das columnas xónicas alisan as superficies en clara oposición aos do corpo inferior e incluso aos das piastras dos extremos. Os fontóns, aínda que en dous planos, permiten o apoio duns áticos, segundo a fórmula dalgúns proxectos e obras de Ventura Rodríguez.

O terceiro corpo, que se ergue sobre a rúa central da fachada, xa é totalmente novo. Catro atlantes, que destacan ante o muro liso e corrido sosteñen o frontón curvo, que tamén ten un ático detrás.

A fachada de Acibechería aínda hoxe está minusvalorada por varias razóns: a súa orientación cara ao norte proporciona unha pésima luz para pódela contemplar ou fotografar, (…) a imaxe deformada polo xuízo estético dos historiadores de finais do século XIX e principios do XX, que a vían, baixo unha óptica románica e anticlasicista, como o máximo expoñente  da funesta vitoria do estraño clasicismo académico fronte ao vigoroso e creativo barroco  autóctono. Sen embargo, se nos abstraemos de todas estas continxencias , a fachada aparece coma unha obra tremendamente orixinal e sen parangón na arte española do momento que proporciona, ademais, unha solución final moi creativa e mesmo se diría que xenial. Ventura Rodríguez e Lois Monteagudo conseguiron transformar un deseño barroco, que debía ser un híbrido entre os corpos inferiores da fachada do Obradoiro e o remate da fachada da Angustia de Abaixo (hoxe san Froitoso), noutro inequivocamente clásico que “parece evocar, aínda que sexa vagamente, as solución estructurais e compositivas dos antigos frons scenae dos teatros romanos”.

A súa iconografía componse dunha imaxe da Fe, dous medallóns (na nosa opinión non representan a Carlos III e a María Amalia de Saxonia, senón a Cristo e a Igrexa, como divina esposa), atlantes mouriscos e unha imaxe acroterio de Santiago peregrino entre as de Afonso III e Ordoño II. Isto débese relacionar coas razón que lle deu o cabido ao arcebispo Raxoi para empezar a reconstrución das fachadas da catedral pola da Acibachería e non pola de Praterías, xa que por esa porta recibían “la Santa Bula de la Cruzada y ofertas reales”.

O apóstolo Santiago, figura, polo tanto, como o principal defensor e propagador da fe, virtude esencial da Igrexa, que se representa por un busto feminino que fai parella co do seu divino esposo; é esa  defensa da fe, n caso español, o que xustifica o voto a Santiago; de aí tamén a representación dos monarcas como testemuño visible das “ofertas reales”.

Santiago pregrino e atlantes

J.M. López Vázquez. A arquitectura neoclásica. Galicia Arte. A Coruña, Hércules, 1995. ., pp. 29-85. Texto das páxinas 31-37.

Fotos: INICIARTE.

 

A catedral da Asunción de Valencia (III): A Porta dos Ferros

Xusto á beira do Micalet atópase a porta principal, chamada dos Ferros (ou dels Ferros en valenciano) pola reixa de ferro que circunda o atrio de entrada. É a máis moderna, substitúe a unha previa do século xv, foi financiada por unha doazón de dona Mariana Pont de Aguilar en 1621 e iniciada en 1703 polo escultor e arquitecto alemán Konrad Rudolf, que chegou a Valencia co arquiduque Carlos de Austria, pero ao finalizar a guerra de Sucesión foise con el, xa que era o seu escultor de cámara, e deixou paralizadas as obras en 1707, que fosen acabadas en 1713 polos seus discípulos Francisco Vergara "o Vello" e Francisco Stolz. Outros escultores que interviñeron foron Andrés Robles e Ignacio Vergara e os picapedreiros, José Mines e Domingo Laviesa.

Esta porta é de notable interese pola súa formulación acertada e atrevida dentro do contexto hispánico da época. Trátase dun dos poucos exemplos da aplicación do barroco arquitectónico italiano, de planta ondulante e en movemento, ao estilo de Bernini ou Borromini, a diferenza dos edificios barrocos españois da época, de tipo churrigueresco, con planta tradicional e gran profusión decorativa.

A Porta dos Ferros, que se parece a un retablo de forma cóncava, mide máis de 36 metros de altura. Cando se construíu pretendía crear a ilusión óptica dunha maior sensación de espazo nun lugar realmente moi pequeno -á maneira de Bernini ou Borromini- xa que foi concibida para ser vista desde a estreita quella (de Zaragoza) que acababa na mesma porta. Hoxe esta rúa desapareceu ao alargarse a Praza da Raíña e quedando a porta nunha esquina da devandita praza, de aí a resposta á incomprensión da xente ao non entender a posición da mesma.

A porta dos Ferros, que está precedida por un atrio que limita unha reixa de ferro, tamén barroca, desenvólvese en tres corpos superpostos:

No primeiro, hai tres columnas a cada lado da porta, con fuste decorado e capiteis corintios, realizados por Konrad Rudolf entre os que se abren senllas hornacinas coas estatuas de Santo Tomás de Villanueva e San Pedro Pascual, obra de Francisco Stolz. Sobre o arco de entrada destaca un baixo relevo, atribuído a Ignacio Vergara que representa o anagrama da Virxe, con gloria de anxos e outros adornos, e enmarcado sobre unha venera de estilo rococó.

O segundo corpo, máis reducido, ten catro columnas do mesma orde, no intercolumnio do centro, un rosetón oval, e nos laterais, as estatuas de San Lorenzo de Francisco Stolz e de San Vicente Mártir, obra de Konrad Rudolf, e medallóns cos bustos dos papas valencianos, Calixto III e Alejandro VI, con figuras alegóricas: aos pés do primeiro a caridade e a xustiza, e aos do segundo a esperanza e a fortaleza; ambas son obras de Francisco Vergara.

No terceiro corpo, de menores dimensións, represéntase a asunción da Virxe nun alto relevo atribuído a Ignacio Vergara e, en ático, o símbolo do Espírito Santo en relevo baixo un frontón partido, e nos seus extremos, as esculturas de san Luís Bertrán e san Vicente Ferrer, obra de Stolz.

Remata o conxunto unha cruz de ferro sobre unha esfera de bronce entre dous anxos de pedra. A pedra desta porta procede das canteiras de Benigánim, Moncada e Ribarroja de Turia.

TEXTO: Wikipedia.

FOTOS: Iniciarte.