15/1/18

Igrexa de san Miguel de Eiré (Pantón, Lugo): exterior

Texto de José Manuel Tomé publicado en Arteguías.

A igrexa de San Miguel, único resto conservado do aludido mosterio, é unha singular construción de material granítico. Ademais da súa beleza intrínseca, atópase moi ben conservada e cos seus escalonados volumes arquitectónicos alleos a outras construcións.

A súa aparencia exterior, máis aló da moi pouco habitual posición -en Galicia- da torre campanario, non difiere en exceso dos cánones do románico rural da contorna: planta basilical dunha soa nave que desemboca nunha cabeceira formada polos habituais dous tramos, un recto correspondente ao presbiterio e o outro (a ábsida propiamente dita) semicircular.


Torre
Na parte dianteira da nave álzase a citada e orixinal torre de pequenas dimensións totalmente anómala en terras galegas pola súa posición sobre o falso cruceiro.



A citada torre como na súa propia morfoloxía disposta ao modo a burgalés recorda irremediablemente a construcións castelás do ámbito de Las Merindades e La Bureba (San Pedro de Tejada, El Almiñé, Monasterio de Rodilla, etcétera). É un pequeno corpo prismático aberto con parella de troneiras orientadas ao leste e oeste e vans simples nos seus laterais norte e sur. Para algúns autores o aspecto deste campanario evidencia a súa función defensiva.


Cabeceira

A ábsida, de menor altura que a nave, queda dividida en panos ao exterior mediante columnas encostadas de elevadísimos plintos que case parecen desempeñar a función de contrafortes. Estas columnas remátanse á altura da cornixa cuns orixinalísimos capiteis de aparencia vexetal cuxas follas se retorcen de tal xeito que os seus extremos chegan a dobrarse ata ata alcanzar o collarino, dando a sensación, sen saír do seu esquematismo, de ser cestas caladas. Este tipo de capiteis, tamén apreciables tanto ao interior como no veciño cenobio de Ferreira de Pantón, é o principal aceno de identidade do Mestre de Eiré.

Tanto nos muros presbiteriais como no centro de cada un dos panos absidais ábrense vans de iluminación, sendo o único ornamental o disposto no eixe cabecero, o cal consta dunha chambrana axedrezada que abraza un arco de medio punto sobre columnas rematadas en capiteis de leóns afrontados.

Ademais da equilibrada arquitectura de toda a igrexa hai que destacar a interesante colección de canzorros entre os que se adiviñan motivos xeométricos, animais (reais e fantásticos) e antropomorfos; destacando algúns polo seu carácter impúdico: personaxe ouriñando, escenas de sexo explícito, etcétera.


Porta norte

Outro dos elementos destacados de San Miguel de Eiré é a súa portada norte. Aínda que é moi sinxela de estrutura, todos os elementos contribúen a darlle unha gran elegancia.

Ten tímpano, dous arquivoltas e guardapós billeteado. A arquivolta superior plana está decorada con rosetas de distinta traza individualizadas en cada unha das súas doelas menos na clave onde aparece un Agnus Dei ou Año Místico. A exterior con baquetón torso entorchada a base de estrías animada por besantes.

 Chaman sobre todo a atención as mochetas que suxeitan o tímpano. Nunha aparece unha folla curvada rematada nunha esfera pero na oposta se esculpiuse unha parella de animais alados de costas con cabeza humana que a viran forzadamente cara ao espectador.

Detalle da mocheta cos Evangelistas Lucas e Marcos. Foto de Arteguías

Sobre estas dúas figuras pode lerse perfectamente a inscripción "LU MA", que con toda probabilidade trátase dos símbolos zoomofos dos evanxelistas Lucas e Marcos (presentados na súa forma animal do Tetramorfos).

Para rematar, o tímpano, composto a base de dous bloques monolíticos probablemente reaproveitados, presenta unha sinxela decoración de rosetas secantes entrelazadas de escaso relevo.

Os capiteis desta portada septentrional son sinxelos: un de temática vexetal con rosetas e o outro con cabezas humanas investidas.


No muro dos pés da igrexa e a considerable altura ata o punto de poder ser confundida cunha ventá, apréciase unha segunda porta que en orixe comunicaría a igrexa pola zona do coro co resto de dependencias monacais desaparecidas, de maneira que as relixiosas tiñan acceso directo á igrexa desde as súas celas.

Canzorros:












Para o profesor Yzquierdo Perrín:

“A igrexa de san Miguel de Eiré  constitúe un exemplar único da nosa arquitectura románica pola torre,  polo curioso cruceiro que orixina en planta e tamén por moitos dos motivos ornamentais propios deste edificio. O mestre, sexa o suposto Pedro que queren algún ou outro calquera, parece coñecer formulacións arquitectónicas alleas a Galicia e repertorios ornamentais, que tampouco lle resultaban familiares ao demais  Mestres activos naquel momento nesta terra. A súa datación  non resulta doada, pero non parece anterior a datas avanzadas do século XII, tal vez cara ao terceiro cuarto do século, data que coincidiría cunha actividade construtiva grande.”


Ramón Yzquierdo Perrín. Arte medieval I en Galicia. Arte. Tomo X. A Coruña, Hércules, 1993,  pp. 360-366, cita da páxina 366.

Maís información en: Arquivoltas.

Fotos: INICIARTE

1 comentario:

Saúl Perez dijo...

Aprovecho la oportunidad para invitar a todo el que lea esto a visitar el Museo del Prado, durante el mes de febrero habrá una subasta que se desarrollará con la intención única de promover el arte en su más explícito valor. Durante la nueva década se han desarrollado un sin fin de movimientos artísticos alrededor del mundo, muchos de ellos serán expuestos en la subasta del Museo madrileño que contará con obras de más de 60 artistas como Joaquín Agrasot y Gabino Amaya Cacho.