Igrexa de san Martiño de Mondoñedo (Lugo): muro norte

"No muro norte das naves todos os autores coinciden en que, na parte inferior, se aproveitou un paramento anterior cunha altura maior cara ao leste e que diminúe cara a occidente, onde acaba por córtalo o da fachada principal. Unha parte deste muro antigo perdeuse ao abrir, quizais no século XVI, a porta norte, con arco de medio punto amplo esteado directamente sobre as xambas. 

Á media altura (do exterior do muro) do cruceiro, destacando só no alzado, ábrese unha ventá coma a das capelas laterais, que está desprazada cara a occidente, rompendo así a habitual simetría.

Remata este lenzo do muro unha serie de canzorros, diferentes tanto aos da cabeceira coma aos das naves, xa que teñen maior largo e menor altura ca eles, así como un tratamento plástico distinto, que podería levar a súa datación mesmo aos comezos do século XIII, data á que apuntan tamén os motivos ornamentais. As cubertas decóranse con bólas distribuídas ritmicamente.

No extremo oriental do muro norte das naves abríase unha porta no edificio prerrománico, cun arco que talvez se remodelou ata convertelo en semicircular e perfilalo con chambrana de tacos. Hoxe está cegada e o actual nivel do terreo faina impracticable. Na media altura do muro das naves ábrense tres ventas coma as anteriores, entre elas e sobre elas o aparello volve ser de perpiaño granítico regular.  

Todo apunta, pois, a que daten dos tempos do bispo Gonzalo. Son posteriores, sen embargo, os trinta e catro canzorros visibles no remate do muro, nos que abundan os figurados; o obradoiro que os labrou domina un amplo repertorio temático e ornamental. Entre eles vence un par de espinarios, tema repetido noutros do interior do templo, acróbatas, un rei, un músico –que toca na fídula-, cabezas humanas e animais diversos, completos o só coas cabezas. Moitos deles teñen como obxecto fustigar a luxuria nas súas diferentes manifestacións; nun dos canzorros deste muro ten unha das representacións máis crúas do noso románico, pois aparece unha parella copulando. Son, pois, minoría, os que se ornamentan con motivos vexetais ou xeométricos. 

As cubertas córtanse en caveto e nunha delas vese unha figura humana coas mans sobre o ventre e as pernas dentro dunha especie de sudario. O excepcional da peza e do tema representado fai sospeitar que se colocase aquí posteriormente. 

Ramón Izquierdo Perrin. "San Martín de Mondoñedo." En Galicia. Art. Volumen X. Arte medieval I. A Coruña, Hércules, 1993, pp.171-187. 171-173 páXinas do texto.

Fotos: INICIARTE.