É un templo gótico
pertencente ao mosteiro fundado en 1219 pero reedificado dende 1387 por orde de Fernán Pérez de
Andrade, O Boo que desexou ser soterrado alí. En 1919 foi declarado Monumento
Nacional e despois Ben de Interese Cultural. O
mosteiro franciscano desapareceu coas desamortizacións decimonónicas,
especialmente o seu claustro gótico. Chegou ter 47 monxes mendicantes. Trala
desamortización de 1835, o mosteiro quedou abandonado e boa parte das súas
instalacións, como a sala capitular ou o claustro, desapareceron en 1880.
Os monxes volveron
ocupar o templo e o que quedaba do mosteiro en 1914, inaugurando a nova
residencia en 1919, pero foi queimada o 22 de
xullo de 1936. Tamén nese día foi queimado un retablo atribuído a
Ferreiro. Na actualidade e no muro sur hai outra residencia.
Fachada e Exterior
A porta principal é
apuntada con arquivoltas decoradas con motivos vexetais e xeométricos. Hai unha
Adoración dos Reis no tímpano e a recepción por parte de san Francisco dos estigmas do monte Alverna. Nas xambas, tres
pares de columnas con capiteis animados. Pódense ver algúns signos gremiais dos
canteiros nos laterais. No lateral da entrada hai unha Anunciación.
No lintel pódese unha
abreviatura de Martiño, probable autor
do traballo escultórico da fachada o do nome do mestre canteiro.
Tamén ten unha porta
lateral sen tímpano cunha moldura en zigzag.As arquivoltas son sostidas por dous pares de columnas acodilladas con
capiteis de motivos vexetais. A cada lado
da porta hai unha Anunciación, sobre ménsulas, e ao outra un san Gabriel con
hábito franciscano.
O exterior do templo,
que nalgún momento tivo pinturas, presenta volumes escalonados en altura. A
parte máis alta é a correspondente ao remate do cruceiro, con tres xanelas,
dúas delas góticas. O exterior da ábsida ten contrafortes escalonados e
decorados con escudos do Andrade e con animais. A salientar a variedade e
calidade dos canzorros.
Nos seus muros son
salientables os contrafortes para soster a fábrica. No cumio do tellado dun dos
brazos da igrexa, unha cruz sostida por un xabaril.
Interior
A igrexa é de planta
latina cunha soa nave e unha ábsida central poligonal con bóveda nervada,
franqueada por dúas capelas laterais rectangulares. Nas paredes da ábsida
central, como nas dos laterais, hai fantásticos sepulcros da liñaxe dos
Andrade. Sobre a ábsida central, no arco triunfal, pódense contemplar relevos
que representan a un anxo pesando a alma de Fernan Pérez de Andrade. Ao seu
carón está san Miguel, de maior tamaño e un demos con outras figuras. O contido
desta escena é o semellante ao dos capitel dereito da fachada da igrexa de
Santa María de Cambre.
Cinco longos ventanais
iluminan a ábsida, ademais do rosetón. As xanela, tanto ao interior como ao
exterior, cobíllanse con chambranas.
No arco triunfal,
ademais da decoración de cabezas de clavo, botón florais, etc., que se aprecian
por todo o templo, hai anxos trompeteiros.
Aos extremos do cruceiro abríronse dúas
capelas que se ben non estaban no deseño orixinal, si son coetáneas co resto do
templo.
No seu interior, na
capela maior, hai un relevo que representa a Deus en maxestade rodeado dos
catro evanxelistas. Nos nervios da bóveda, anxos tocando distintos
instrumentos, e entre eles un tocando a gaita. Tamén se poden observar diversos
capiteis con animais fantásticos pero sobre todo destaca a ampla colección de
sartegos de diferentes membros da familia dos Andrade, ata un total de 16, que
constitúen o elemento histórico artístico máis interesante do templo.
No brazo maior, xunto
ao cruceiro, ábrense dúas capelas, unha do século XV, con bóveda estrelada de
cinco claves, con arco de ingreso apuntado, cun par de sepulcros. Fronte a esta
capela hai outra con frontón e medallóns renacentistas, do século XVI, con
bóveda estrelada de cinco claves que apoia en ménsulas unidas por unha imposta.
A única nave ten
cuberta de madeira a dúas augas. Ao fondo hai unha tribuna sobre arcos
rebaixados que se proxectan sobre columnas de curtos fustes, de comezos do XVI
e con capiteis de gusto románico.
Sepulcro de Fernán
Pérez de Andrade
O máis interesante é o
do propio Fernán Pérez, considerado como precedente da escultura funeraria
medieval. Orixinalmente estivo colocado na capela maior, xunto ó da súa dona
Sancha, pero en 1782 foi trasladado ó pé da igrexa, baixo o coro.
O sartego está
levantado do chan sobre os animais representativos dos Andrade: un oso e un
xabaril, a modo de basas. Á cabeceira e no pé, o escudo de armas dos Andrade,
e, nos laterais, diversas escenas de caza do xabaril.
Sobre o sartego, a
lauda representa a figura xacente do cabaleiro, vestido de armadura e en
posición de repouso. O busto descansa sobre dous coxíns e os pés sobre dos
cans caza que agochan baixo eles outros
dous cans; aínda hai outros tres cans, dous no costado dereito da figura e un
no esquerdo. Catro anxos axeonllados velan o cadáver, un sostendo un incensario
e os tres restantes lendo libros de salmos. A man dereita de Fernán repousa
sobre o corazón e a esquerda sostén a empuñadura da espada, que mostra no seu
pomo o risco de Salomón, símbolo máxico e protector.
Os catro lados do
sartego están percorridos pola seguinte inscrición:
Aquí jaz Fernan Perez
Dandrade cavaleiro que fezo este moesteiro anno do nascemento do Noso Sennor
Ihesuxristo de mil e CCC et oyteenta et sete anos.
Nótese que a data
desta inscrición alude á do remate da reconstrución da igrexa, xa que o Señor
de Andrade non morreu ata agosto de 1397.
Sobre o peito da
figura consta unha segunda inscrición que identifica o cabaleiro: "Fernan
Pz Dandrade".
Fontes documentais:
“Betanzos” na Gran
Enciclopedia Galega”, T-3.
Ponce Couce e Sánchez
García. Galicia. Guía do Patrimonio Arquitectónico. Oleiros, Vía Láctea, 1998.
Fotos: INICIARTE
Entradas
No hay comentarios:
Publicar un comentario