A Escola de Chicago (e IV): L. H. Sullivan

O último arquitecto que imos ver sobre a Escola de Chicago é Louis Henry Sullivan (1856 - 1924). Recibiu unha educación moi variada. No MIT en 1872 e despois no taller de Vaudremer, na École deas Beaux Arts en París en 1874. En 1875 presentáronlle a William le Baron Jenney quen seria o precursor da construción con estrutura de aceiro no seu Fair Store de 1892.

Durante os primeiros anos satisfixeron as necesidades de Chicago que estaba en plena reconstrución. A fins de 1870 Sullivan traballou para Jenney e familiarizouse cos aspectos da construción de Chicago. Segundo el, o edificio de oficinas xurdiu pola presión dos prezos do terreo, que se elevaron polo aumento poboacional.

Como as oficinas non poden alzarse máis aló de poucos pisos usando escaleiras, inventouse o transporte de pasaxeiros. A necesidade de elevar o edificio levou a ocupar moito terreo en planta baixa para sustentalo por medios de construción tradicionais. Sullivan di que “a forma segue á función”, onde o edificio debe ser un organismo funcional, describindo o carácter público da planta baixa, a finalidade técnica do soto, e do entrepiso conectado coa planta baixa, o número indefinido de pisos que albergan oficinas e, para rematar, o ático que completa o sistema circulatorio do edificio.

Richardson manteríase como o referente definitivo do estilo de Sullivan, que modulou o estilo romántico, chegando a unha substancial simplificación ata convertelo en case neoclásico. Do mesmo xeito que Otto Wagner, a austeridade estrutural de Sullivan achábase en oposición coa ornamentación. Pero en contraste con Wagner, Sullivan sempre incorporaba un toque islámico na decoración.

Sullivan, igual que Wright, víanse a si mesmos como creadores dunha cultura, que, inspirados por Nietzche, contemplaban aos seus edificio como emanacións dunha forza vital e eterna. Para Sullivan a natureza manifestábase na arte a través da estrutura e a ornamentación. Estando a favor da democracia individualista en contraposición á masificación do cidadán.

O que é totalmente orixinal é a súa capacidade de incorporar á estrutura unha ornamentación naturalística.

Foi un dos principais representantes da Escola de Chicago. O seu achegue máis sobranceiro foi o deseño de diferentes tipos de rañaceos, coa estrutura interior de ferro baixo unha atractiva fachada de mampostería.

EDIFICIO CARSON, PIRIE & SCOTT. Louis Sullivan, Chicago, 1899

Chámase así pola empresa que o mercou en 1904, xusto cando remataba a segunda fase da súa construcción. Hai un ano estaba aínda en fase de restauración, polo que non o poden visitar por dentro. Agora chámase “Centro Sullivan”. É xusto que unha aténtica xoia da arquitectura contemporánea ocupe o número cero de State e Madison, punto onde comenza o sistema de numeración das rúas de Chicago

Este conxunto de 56.000 metros cadrados construidos, Sullivan faino xunto a Elmsile e é a última das súas grandes intervencións urbanas. É o último gran edificio da escola de Chicago, con planta baixa totalmente libre e pon servizos contra as medianeiras. Neste edificio usa o tipo de fiestras apaisadas, que se chaman fiestras de Chicago, cun tramo central de vidro fixo e dous laterais máis angostos móviles. Usa revestimento cerámico liso branco, cun aspecto máis abstracto e moderno. Toda a ornamentación está no basamento, con ferro fundido, adoptando o estilo Art Nouveau que en Europa está en pleno auxe. Entre estas complexas formas vexetais e xeométricas que se entrelazan na entrada, pódense distinguir as iniciais de Sullivan, L.H.S.

 Aquí a estrutura e a plástica están totalmente escindidas: basamento dobre con decoración de ferro fundido e o volume dominante con tratamento xeométrico, de fachada acristalada. Nestas grandes tendas, a continuidade vertical suprímese para expresar a horizontalidad a partir do aventanamiento e participa do movemento longitudinal das rúas adxacentes.

En 1906 agregóuselle outro módulo máis, prolongándoo longitudinalmente. No entanto, a ampliación respectou por completo o deseño orixinal de Sullivan quen, adaptándose ao parcelario da zona, dispuxo a fachada a cada rúa a diferentes alturas (nove e doce pisos, respectivamente) e con neto predominio da liña recta, o que contrasta enormemente con esa esquina redondeada que serve de ensamble aos dous sectores dos almacéns e que se trazou así por petición expresa da propiedade. Debemos salientar dous aspectos desta obra: por unha banda o emprego dunha estrutura non visible (de aceiro e formigón) que sostén ao conxunto e que permite xerar interiores diáfanos, sen máis distorsións que os necesarios alicerces de apoio, aquí trasmutados en columnas de fustes espidos e con rechamantes capiteis. Doutra banda, unha explícita aplicación da coñecida formulación do arquitecto: "a forma segue á función" que se resolve tratando de levar directamente ao interior a luz natural do exterior, para o que ambas as fachadas organízanse a un ritmo constante de amplas ventás apaisados, de liñas rectas e privados de toda decoración, enmarcados por bandas longitudinales, ao máis puro estilo da Escola de Chicago.

Este edificio, que algúns consideraron como un rañaceos apaisado, organiza adecuadamente os seus volumes e manifesta como o arquitecto consegue que a súa idea rectilínea non se vexa substancialmente alterada pola intrusión desa torre central, que queda convenientemente articulada no ritmo do conxunto e adáptase ás formas que a abrazan por ambos os lados. Estamos pois ante un verdadeiro antecedente de tantos grandes almacéns actuais, pero quen o ideou logrou mostrar aquí algúns dos preceptos nos que, anos despois basearíase o racionalismo.

Aínda que a máxima do estilo era que a beleza estaba no edificio mesmo, Sullivan completaba a obra con algúns detalles decorativos. É o caso dos relevos da porta de entrada, realizada en ferro forxado, con motivos vexetais que recordan ao Modernismo europeo. Para o remate da cuberta e a esquina recorreu ás columnas que non rompen o equilibrio, e a decoración en terracota. Atopámonos cun antecedente de tantos grandes almacéns actuais e, sobre todo, cos conceptos nos que anos despois se basearía a arquitectura racionalista.