O Pórtico da Gloria (III): O Cristo do tímpano

O mestre Mateo fai a figura de Cristo cunhas proporcións superiores ás das persoas que o rodean, algo que non era novidoso e que se empregará ata o século XV. Ademais o Mestre Mateo dálle ás figuras a perspectiva necesaria para que puideran ser contempladas dun xeito correcto desde o exterior (lémbrese que a visión actual non se corresponde coa románica posto que naquel tempo non existían as portas actuais)

A escultura de Cristo mide case tres metro de altura e a súa figura fica máis resaltada por ser o centro da composición, sendo o centro de converxencia de todos os puntos de vista, mais a pesar de ser o eixo que centraliza todas perspectiva, divide a Historia en dous.

No seu rostro aínda podemos apreciar restos das cores orixinais da súa policromía: branco, negro, vermello, azul e ouro.

CRISTO TODOPODEROSO
Cristo Pantocrátor como composición naceu en Bizancio e foi moi asumida pola arte románica. Esta representación de Xesús fica moi clara coa lectura de san Mateo (Mt. 25, 31-45): “E cando viniere o Fillo do Home na súa gloria, e todos os anxos con el, entón sentarase no trono da súa gloria e serán congregadas na súa presenza todas as xentes, e as separará unas doutras”. Por iso, a imaxe de Cristo Pantocrátor adoita estar acompañada da iconografía do Xuízo Final, en tempos posteriores ao Pórtico, ata o Gótico. Mais o Mestre Mateo fai unha composición nova ao rodear ao Pantocrátor do seu pobo.

CRISTO VENCEDOR DA MORTE
Xesús está representado, vivo, resucitado despois da súa paixón, vencedor da morte: amosa a ferida da lanza no seu costado (os anxos que o rodean portan os instrumentos da paixón) e as chagas nas súas mans. Esta composición xa afora vista no tímpano da abadía de saint Pierre de Moissac. Como lembra santo Tomás “As chagas amosan a forza porque testemuñan que trunfou á norte”. Completa esta escena, en clara alusión ao Apocalipse, unha fonte de auga que nace da dereita do trono, á altura do brazo da cadeira, por riba do ombro de san Lucas (Ap. 20,6): “Ao sedente, Eu dareille de beber graciosamente da fonte da auga da vida”, e (Ap. 22,1): “Amosoume un río de auga viva, claro coma un cristal, que manaba do salio de Deus e do Año”.

CRISTO SACERDOTE
O Mestre Mateo representa a Cristo como sacerdote cos brazos levantados, coas palmas dirixidas ao observador. Dous anxos, un á dereita e outro á esquerda, balancean os seus incensarios esféricos dotados dunha pequena base, rendendo homenaxe ao Señor. Salientable o realismo de detallas dos incensarios.

Cristo preséntase como o heroe que venceu á norte, mais a súa imaxe non abruma ao peregrino, é unha imaxe moi aloxado do Cristo xusticieiro.

CRISTO REI
Cristo está coroado como rei, no lugar central, rodeado pola corte. Ata sería posible relaciónalo cos lazos entre o Mestre Mateo con Fernando II, promotor e comitente da obra. Esta representación de Cristo coroa é moi pouco frecuente nas imaxes de Cristo Pantocrátor (Moissac e algunha máis)

No Pórtico, a coroa de Cristo está acompañada polos ricos roupaxes da súa vestimenta, adornados con flores de lis. A barba e o cabelo están moi coidados, a primeira é simétrica e o segundo moi longo. Detrás ten un dosel á altura da cabeza e un halo cunha cruz moi pouco visible.

O simbolismo real está reforzado porque o Pantocrátor séntase nun trono, que en realidade é unha cadeira pregable curva, un faldistorio (influencia cultural da corte de Fernando II).O faldistorio tamén era unha cadeira habitual nos bispos. Os pes de Cristo repousan sobre unhas follas fronte ao habitual escabel (tarima pequena)

Tamén aluden a Cristo como rei a presenza dos reis David e Salomón colocados no fuste do parteluz e nos accesos ao Pórtico. Nos dous casos David fai tocar o salterio e Salomón empuña o cetro. Esta última figura está moi deteriorada posto que recibiu un raio (sinal divina?)

Fotos e texto (adaptado) procedentes de: Félix Carbó Alonso. El Pórtico de la Gloria. Misterio y Sentido. Madrid, Ediciones Encuentro-Caixanova, 2009