Vassily Kandinsky (1866-1944): Maxestuosa retrospectiva en París

Máis dun centenar de obras, seguindo cronoloxicamente os sucesivos desterros e épocas do artista -Moscova, Múnic, Berlín, Weimar, Dessau e París-, permiten reconstruír outro dos camiños que culminaron coa desaparición da figura no cadro, cambiando de rumbo a historia da pintura da nosa civilización. Unha aventura estética excepcional, cando comezan a proliferar os intentos de «reescritura» da historia da arte contemporánea, que ten moitas filiaciones.

Coñecemos con razoable precisión as orixes da abstracción, que botan as súas raíces en Velázquez, Goya, Turner, para culminar cos impresionismos, que unha importancia tan capital teñen en Kandinsky, precisamente, a través dunha obra lendaria, un «Almiar de heno», de Monet.

A influencia dos románticos alemáns ten os seus especialistas fervorosos. E, desde Picasso, se non moito antes, seguiuse as pistas iberas, africanas e das máis distintas civilizacións. A obra de Kandinsky, un dos patriarcas da abstracción absoluta, permite explorar outras pistas non menos suxestivas: os primitivos rusos, os artistas creadores de iconas relixiosas, os lubki da imaxinería popular rusa.

A través dos seus escritos íntimos, Kandinsky deixou todas as pistas esenciais que conducen a esa matriz orixinal. Cara a 1910, cando o mozo da alta burguesía rusa lanza, con outros amigos, en Múnic, o mítico Almanaque do Blaue Reiter, Kandinsky xa está de volta de todos os impresionismos, fauvismos, cezanismos, expresionismos e outros ismos. A revelación da pintura moderna, a través dun «Almiar» de Monet, cambiou a súa vida, obrigándoo a abandonar a súa carreira, para converterse en pintor.

O seu insaciable sede de pintura non atopa acomodo entre os modernos e aspira a unha «síntese espiritual» de toda a pintura do pasado e de distintas civilizacións, de Giotto á arte africana e os lubki. Caído no tempo da historia, Kandinsky conta como unha noite de 1908, en Murnau, tivo esta revelación: «Todo volvíase claro... a descrición dos obxectos perdía todo sentido... no cadro só quedaban as cores: un abismo abríase aos meus pés». Estaba florecendo unha das fontes da abstracción absoluta. Dous anos máis tarde pintaba a súa lendaria «Acuarela», que moitos consideran a primeira obra abstracta da historia da pintura.

Seguirá unha fabulosa historia errante, dacabalo entre a procura do «espiritual absoluto» descrito na súa obra capital, «O espiritual na arte», e unha vida condenada ao exilio, interior, en Moscova, ameazado, en Alemaña e Francia, onde Kandinsky terminou instalándose e nacionalizándose francés, apoiado por Marcel Duchamp, tras contar coa amizade de Gropius e o grupo da Bauhaus, en Alemaña, onde traballou durante anos moi fecundos, dialogando, coa súa alma mater musical, o compositor Arnold Schönberg.

Á súa morte, en Neuilly-sur-Seine, nos arredores dun París ocupado, a última das súas mulleres herdou un material imprescindible para comprender a magna aventura de Kandinsky. Á súa morte, Nina Kandinsky legou boa parte dese material ao Estado francés, que hoxe o pon en escena nunha retrospectiva excepcional.

Texto e foto vía Abc.