Exposición: As orixes da vangarda rusa

Esta entrada vai dedicada a Artechachi

Os pais da arte rusa que Stalin quixo liquidar

Caixa Galicia reúne 46 obras de artistas que pintaron a Rusia de inicios do XX

Autor: Xosé V. Gago

A Fundación Caixa Galicia reúne estes días unha serie de obras que preludian o estalido da vangarda artística da Rusia revolucionaria e ansiosa de modernizarse do primeiro terzo do século XX. Son 46 cadros de artistas entre os que se contan nomes craves da pintura contemporánea, como Kandinsky ou Malevich, e entre os que figuran pioneiras como Goncharova ou Rozanova, artistas arriscadas nunha Rusia e unha Europa nas que a arte, e case todo o demais, era dominio exclusivo dos homes.

A exposición conta cun gran acerto: inclúe as pezas da artesanía tradicional rusa das que indubidablemente beben eses artistas, cansados dunha orde social herdado de suxeitos medievais sinistros, como Iván O Terrible , que intentarían transformar o futuro co obxectivo de facer máis felices aos sufridos habitantes de Rusia.

O nome da exposición Orixes dá vangarda rusa , está ben posto. Insinúase a explosión de cor e creatividade que Vasili Kandinsky vai achegar ao mundo da arte. Tamén se adiviña, na mirada de Pantocrátor do autorretrato de Malevich de 1910, que a súa procura do absoluto non vai quedar só no hieratismo da súa expresión. Ao contrario, o mestre ruso iniciou un camiño sen retorno en pos da forma xeométrica máis pura, un carreiro que lle levará na década dos vinte á nada, ao seu Cadrado negro sobre fondo branco e ao definitivo Cadrado branco ; tamén sobre fondo branco. Malevich alcanza nesa obra a forma suprema que buscou tanto tempo, a pureza absoluta dun baleiro practicamente absoluto.

Na Fábrica de Natalia Goncharova, unha obra baseada na arte dos Futuristas italianos, moitos deles próximos ao Fascismo, entrevese, como en Catro Agarras de Rozanova, o que vai ser a arte da revolución rusa, caracterizada polo eloxio do obreiro e o seu mundo, con obras que enxalzan a Petrocomuna e a nacionalización da agricultura. Un arte que, con extrema elegancia, reduciu os ataques do Exército Rojo contra os contrarrevolucionarios a formas xeométricas limpas. Unhas expresións artísticas que xurdiron no medio das ofensivas militares e das campañas para alfabetizar un pobo iletrado, pero que tamén conviviron co terror vermello e os primeiros gulags, que cohabitaron co aínda germinal totalitarismo estalinista, que acabará por desenvolverse e esmagar os soños deses artistas de dar un arte novo a un home novo, libre e emancipado.

O esmagamento da vangarda será literal, Stalin desprezaba as xeometrías arriscadas de Rozanova, Larionov, Goncharova... A Stalin gustáballe a arte realista, como ao seu funesto contemporáneo alemán, e inaugurou o Realismo Socialista, bastante menos novo e revolucionario que o dos, por entón xa esquecidos no seu país, vangardistas rusos.

Texto e foto vía La voz de Galicia.