O Banco Pastor da Coruña: o primeiro rañaceos de Galicia

Sobre unha parcela superior aos mil metros cadrados Antonio Tenreiro e Peregrín Estellés deseñarán un edificio de once andares cunha tipoloxía descoñecida en Galicia: o rañaceos. Ademais de superar os retos técnicos e financeiros, un edificio tan alto debería superar o do deseño. E para iso o referente estético foi a Escola de Chicago, creadora dos primeiros rañaceos

O proxecto iniciouse en 1919 cando Tenreiro recibiu o encargo dos seus familiares Ricardo Pastor e Pedro Barrié para estudar a posibilidade de construir a sede do seu banco. O proxecto definitivo é de xaneiro de 1922 e rematáronse as obras en abril de 1925.

Na memoria do proxecto (pódese consultar no magnífico Arquivo Histórico Municipal de A Coruña) pode lerse o seguinte: "El edificio se compone de 11 plantas (...) Tiene cuatro fachadas y el chaflán, correspondientes a las cuatro calles que limitan el solar. La importancia del edificio exige mayor altura de la corriente”.

Na propia memoria introdúcese un tema de permanente actualidade, cal é o cumprimento das normas urbanísticas polos promotores. Desde que no ano 1918 os promotores comezaron a mercar as parcelas da futura sede do banco, iniciaríase a modificación do tamaño das parcelas e das alturas da fachada da cidade a baía. As edificacións adquiridas e que logo serían derrubadas eran vivendas de tres ou catro andares coas tradicionais galerías coruñesas.

A normativa urbanística de 1892 regulaba a altura máxima das novas edificación ata un total de vinte metros, pero será a propia Comisión Municipal de Obras quen busque argumentos para autorizar un edificio de trinta e oito metros xa que “ las Corporaciones no pueden ni deben mostrar oposición ni poner dificultades a la realización de aquellas mejoras que, como la de que se trata, significan un avance en los caminos del progreso. (...) por eso cuando hay vecinos que salen de los moldes trillados, cuando hay quienes derriban seis o siete casas de regulares dimensiones, algunas de ellas bastante modernas y amplias, para hacer en el solar resultante de todas un solo edificio que hermoseará la más importante avenida de la ciudad; (...) cuando hay quienes implanta ese nuevo sistema de derruir lo malo y estrecho para construir lo bueno y amplio...” que importa legalidade. Tan só o Inspector Municipal de Sanidade era contrario á concesión da licencia de obra.

Continuando coas leccións aprendidas da Escola de Chicago e da formación recibida en Madrid, os arquitectos deseñan un edifico como unha columna: un forte basamento (3 andares) un fuste coa maior parte de desenvolvemento vertical da obra (6 andares) e outro corpo a xeito de chapitel con maior vó e decoración (2 andares). Este deseño terá un forte impacto na cidade.

Mais sendo o primeiro rañaceos galego, o edificio do Banco Pastor tamén é unha obra salientable en canto á introdución de novidades técnicas na edilicia da cidade: o formigón armado, a pedra artificial, a vidreira de gran tamaño, o deseño de todos e cada dos elementos mobiliarios e decorativos, mesmo con elementos decorativos propios do Art-Decó. . Por todo isto, esta obra é probablemente unha das máis importantes das realizadas no século XX na cidade.

La Voz de Galicia do 11 de novembro de 1925 recollía a nova da inauguración coas seguintes palabras:
“La prestigiosa entidad bancaria (...) ha dado una prueba imponderable de su gran potencialidad económica, levantando en la mejor avenida de esta ciudad un edificio de ingentes proporciones. En el bajo de esta soberbia casa instaló sus oficinas. En ellas ha puesto cuanto la comodidad, el confort, el verdadero lujo, lo suntuario en suma, podían exigir de una entidad tan fuerte y poderosa”.

Antonio Tenreiro e Peregrín Estellés licenciáranse en Arquitectura pola Escola de Madrid en 1919, instálandose na Coruña en 1921. Foron un dos principais artífices da renovación arquitectónica do segundo terzo do século XX na cidade. Entre a súas obras destacarán a Casa Barrié (1926), o mercado municipal de san Agustín (1932) a Biblioteca do xardíns de Méndez Núñez (1933), a cidade escolar ( 1946-1959), o Arquivo do Reino de Galicia (1952)

Co Banco Pastor “pechouse o ciclo do eclecticismo, preparando a eclosión racionalista que en pouco anos se fará con todo o panorama arquitectónico e que terá a Tenreiro como unha das súas figuras máis sobranceiras” (Fernando Agrasar)

Comproba nestas dúas fotografías o impacto visual do edifico nos anos vinte.

Bibliografía básica:

AA.VV. El Banco Pastor de La Coruña. 1994, Banco Pastor
X. Antonio Martínez. A Coruña. 1997, Mediterráneo.