A basílica paleocristiá segundo Bruno Zevi

A DIRECTRIZ HUMANA DO ESPAZO CRISTIÁN

Na enciclopedia da arquitectura helenística e romana, os cristiáns tiveron que elixir as formas para o seu templo e, alleos tanto á autonomía contemplativa grega como á escenografía romana, seleccionaron o que había para eles de vital en ambas as experiencias precedentes, casando a escala humana dos gregos coa conciencia do espazo interno romano. En nome do home, produciron no espazo latino unha revolución funcional.

A igrexa cristiá non é xa o edificio misterioso que oculta o simulacro dun deus, en certo sentido tampouco é simplemente a casa de Deus, senón o lugar de reunión, de comuñón e de oración dos fieis. É lóxico que os cristiáns inspiráranse na basílica mellor que no templo romano, xa que ela constituíra o tema social do mundo edilicio precedente. Tamén é natural que, a miúdo, tendesen a reducir as proporcións da basílica romana, xa que unha relixión do íntimo e do amor esixía un escenario físico humano, creado a escala daqueles a quen tiña que acoller e elevar espiritualmente. Esta foi a transformación cuantitativa ou dimensional; a revolución espacial consistiu en ordenar todos os elementos da igrexa na liña do camiño humano.

"Se comparamos unha basílica romana, por exemplo a de Traxano, e unha das novas igrexas cristiás, como Santa Sabina, atopamos relativamente poucos elementos diferenciadores aparte da escala; pero eles significan unha palabra profundamente nova na idea e no expoño do problema espacial. A basílica romana é simétrica respecto dos dous eixos: columnata fronte a columnata, ábsida fronte a ábsida. Crea, por conseguinte, un espazo que ten un centro preciso e único, función do edificio, non do camiño humano. Que fai o arquitecto cristián? Practicamente dúas cousas: 1) suprime unha ábsida, 2) despraza a entrada á beira menor. De este xeito rompe a dobre simetría do rectángulo, deixa soamente o eixo longitudinal e fai del a directriz do cambio do home. Toda a concepción do plano e a espacial, e xa que logo toda a decoración, teñen unha soa medida de carácter dinámico: a traxectoria do observador

(…) Os gregos alcanzaran a escala humana nunha relación estática de proporción entre a columna e a estatura do home. pero a humanidade do mundo cristián acepta e glorifica o carácter dinámico do home, orientando todo o edificio segundo o seu camiño, construíndo e encerrando o espazo ao longo do seu andar".

Bruno Zevi. Saber ver la arquitectura. Barcelona, Apóstrofe, 1998, pp.62-63.

Ilustración: Basílica de santa Sabina.