Igrexa de san Bartolomé (Logroño): portada gótica

Recentemente andive de visita por Logroño (magnífica rúa de viños...) e achegueime ata a igrexa de san Bartolmé. O texto que vos presento a continuación procede de Aldea global, onde, tamén, hai magníficas fotos do templo.

 

"Igrexa construída a principios do século XIII, encostada á muralla medieval. De feito, a súa cabeceira e torre campanario formaban parte dos elementos defensivos da cidade. Logroño era un enclave importante no Camiño de Santiago, feito que propiciou a construción de grandes templos, como o de San Bartolomé.

Inicialmente foi concibido con tres naves acabadas en tres ábsidas. A central é de planta semicircular, mentres que os laterais son planos. Todos eles quedaron ocultos desde o exterior por construcións posteriores.

Pero sen dúbida, o elemento máis interesante do templo é o seu portada. Construída nun corpo encostado ao muro oeste, foi realizada a finais do século XIII. A súa distribución ten unha clara influencia francesa, seguramente grazas ao Camiño de Santiago. Mantén moitas similitudes con San Esteban de Bourges.

Desgraciadamente o seu estado de erosión é considerable e mutiláronse numerosas imaxes. As arquivoltas descansan en xambas ricamente decoradas, divididas en dous niveis. No piso superior representáronse varias escenas da vida San Bartolomeu.

Se empezamos a descrición pola xamba da esquerda podemos ver o martirio de San Bartolomé, que ocupa dous espazos. Di a tradición, que o santo foi desollado en Albanópolis, en Armenia menor. O santo converteu ao cristianismo ao rei Polemón III. O irmán deste, Astiages, foi quen lle mandou executar e aparece representado á esquerda do martirio. Cinco verdugos son os encargados de executar a pena. Agachados atopamos un home e unha muller, vestidos ao estilo da nobreza do século XIII. No seguinte espazo vemos a San Bartolomé xa desollado e levando sobre os ombreiros a súa propia pel. Completa o conxunto un grupo de figuras, das cales só a primeira representouse de corpo enteiro. Non se coñece o seu significado, aínda que algúns estudiosos afirman que se trata dos cortesáns de Astiages.

Na xamba dereita represéntase o achado das reliquias e o traslado á cidade de Dallas, en Mesopotamia , no ano 503 por orde do emperador Anastasio.

Os espazos situados na fachada oeste son os que máis sufriron a erosión, impedindo en moitos casos a identificación das figuras. No lado esquerdo represéntase a Xesús atado á columna.

No lado dereito vemos a Xesús, que se aparece ás Tres Marías. O resto de imaxes que sobreviviron ao paso do tempo, non se puideron identificar, pero probablemente correspondan a outras escenas da Paixón de Cristo.

O nivel inferior de arcos son de trilobulados, que non aloxaban imaxes, se non que teñen o fondo decorado con flores de catro follas.

Os seus capiteis están decorados con varias escenas. O capitel que hai xunto á porta, no lado dereito, representa a expulsión de Adán e Eva do Paraíso. A continuación vemos unha figura espida, que representa unha alma, subida ao Ceo por dous anxos. No terceiro capitel represéntanse dous xinetes que cabalgan leóns. Tamén podemos ver un capitel con aves enfrontadas e dous capiteis con figuras humanas, que a erosión non permite identificar.

No lado esquerdo os capiteis están moito máis erosionados, o que dificulta a súa identificación. Pódense ver diferentes monstros como dragóns, arpías, billas, leóns e figuras humanas.

No espazo que queda entre os arcos e o nivel superior, enchéronse con diferentes imaxes esculpidas, onde se pode ver un amplo abano da iconografía románica con monstros, sirenas, arpías, billas e figuras humanas. Crese que poderían ser elementos reaproveitados da antiga portalada.

No lateral esquerdo da porta atopamos un Descendimiento da Cruz, bastante erosionado.

No tímpano represéntase o Xuízo Final. Cristo xuíz preside o conxunto. Acompáñanlle María, san Xoan, que interceden polos pecadores, e catro anxos, que levan a cruz, unha coroa, unha lanza e unha columna. No nivel inferior atopamos o apostolado.

Botamos de menos os condenados e os escolleitos. Hai varias teorías ao redor de por que non se representaron. Seguramente se querían representar nas arquivoltas, tal e como sucede na catedral de Tudela, pero a falta de orzamento ou a présa por acabar as obras, provocou que as arquivoltas fosen lisas e non esculpidas. Só as dous interiores están decoradas con anxos e flores.

No vértice interior das primeiras arquivoltas atopamos dous anxos, que sosteñen unha coroa.

No século XVI modificouse a portalada, separando o tímpano das arquivoltas e situándoo máis abaixo, para poder abrir unha fiestra. Crese que baixo o dintel había un parteluz cunha imaxe de San Bartolomé, que ao modificar a portalada eliminouse. Só se conservou o dosel, que se colocou baixo os anxos. Esta hipótese parece pouco fundamentada, porque non parece lóxico prescindir dunha escultura do patrón do templo. En caso de ser suprimido no parteluz, é lóxico pensar que se buscaría unha nova localización para a imaxe. Por outra banda, o dosel encaixa perfectamente sobre a imaxe de Cristo do tímpano, que recordemos estaba xusto debaixo. Aínda que non atopamos un dosel neste espazo en ningún templo coetáneo, parece máis lóxico pensar que foi concibido para esta localización e non que foi recolocado.

No século XVI tamén se remodelou a torre de campanario, aumentando a súa altura con dous pisos de estilo mudéxar. A súa localización, xunto á muralla fixo que desenvolvese tarefas relixiosas e defensivas. Recentemente foi restaurada, por isto ten este aspecto de excesivamente novo".

FOTOS: Iniciarte.