O altar de Zeus en Pérgamo (I)

Na gran sala central do museo de Pérgamo, na Illa dos Museo de Berlín, áchase a reconstrución ao lado occidental do Altar de Zeus en Pérgamo, quizais o máis importante dos altares monumentais gregos. Datado entre 164 e o 156 a.C.

Sobre cinco chanzos érguese unha impoñente base que está dividida na zona lisa do zócalo e a zona do friso, de 2,30 metros de altura, rematado por unha cornixa moi sobresaliente e con dentículo. No lado occidental, unha escalinata de case 20 metros de ancho curta a base, que nun principio tiña forma case cadrada e que conduce a unha columnata; esta rodea toda a estrutura superior.

Sobre as delicadas columnas xónicas de baseas perfiladas e coroadas cunha cornixa erixíanse outrora numerosas acróteras: deuses, billas, centauros e cabalos. Interrompida tan só pola escalinata, a base do altar estaba rodeada por un friso en relevo de 120 metros de lonxitude. Ademais do friso do Templo de Atenea do Partenón, na Acrópole ateniense, este é o máis longo relevo do mundo helénico.

O friso representa a loita entre deuses e xigantes, un tema mitolóxico que reflicte as loitas entre os Gálatas durante a época dos reis de Pérgamo. O friso mostra a dramática loita de máis de cen figuras de tamaño maior que o natural; tanto deuses como xigantes están representados nun momento de enorme esforzo físico, e sobre todo nos vencidos percíbense tensións emocionais e gran sufrimento; a anatomía da dor traduciuse nun cadro de evidente realismo. O patetismo escultórico exacerbado, nun rebumbio de figuras que se retorcen dramaticamente, con atrevidos escorzos que pretendían rachar coa monotonía visual.

AUTORÍA

Adoitase adxudicar a autoría do Altar de Pérgamo á Escola de Pérgamo. Dita escola, lembremos que as escolas son características do período helenístico da arte grega, estivo caracterizada polo seu monumentalismo e por darlle á arquitectura un senso teatral descoñecido ata entón.

Foron máis de 40 os escultores que participaron na realización do friso exterior pero acadaron semellante unidade que, hoxe, é imposible identificar os obras de cada quen. O seu estilo sería cualificado como “da segunda escola pergamérica” que era coetánea co reinado de Eumenes II. Este rei encargou o altar para conmemorar a súa vitoria contra os celtas no Ponto e na Bitinia e para, grazas ao seu programa iconográfico, glorificar as súas xestas e dar unha ascendencia divina á liñaxe atálida. O seu sucesor, Atalo II, simplificou o proxecto do altar. O resultado final pode ser considerado como un auténtico precedente da Columna de Traxano que formulaba o traballo dun fondo con paisaxe no fondo (ata ese intre era plano) e outorgaba aos personaxes unha desenvoltura allea a toda grandiosidade épica.

MAQUETAS

Son especialmente significativas as maquetas expostas na sala. Tanto a da cidade de Pérgamo como a do propia altar de Zeus.

O proceso do seu descubrimento arqueolóxico (a partir de 1880), o do seu traslado a Berlín, así como a súa musealización (1930) queda para outra entrada. Como curiosidade cabe salientar que en 1945 as tropas soviéticas o trasladaron ao Museo do Hermitage. Finalmente, foi devolto en 1959.

E para rematar, outro pequeno vídeo caseiro: