28/9/15

O Tholos no santuario de Atenea Pronaia en Delfos


O santuario de Atenea Pronaia é o primeiro que se atopa o visitante que chega desde Arahova a Delfos. O epíteto Pronaia (“ante o templo”) relaciónase coa posición do santuario, inmediatamente anterior ao templo de Apolo. Segundo outra versión, débese a unha corrupción do epíteto Pronoia (”revisora”), que se outorgaba a Atenea.

No santuario de Atenea localizáronse os vestixios máis antigos no espazo de Delfos. Desde época micénica debeu recibir culto unha divindade feminina, segundo despréndese das numerosas estatuíñas de barro que se atoparon no estrato micénico da escavación. Esta divindade foi reemprazada despois pola deusa Atenea que, segundo a tradición, naceu da cabeza de Zeus. As actividades de Atenea sitúanse no campo da sabedoría, a inventiva e a habilidade. É a deusa que ensinou aos homes as artes da guerra, pero tamén os labores pacíficos da vida cotiá. Dela aprenderon a mulleres a tecer e coser, e os homes a arte da cerámica, a ferrería, o arado e a doma do cabalo. Neste marco é reverenciada como Atenea Ergane (protectora das artes). En Delfos era coñecida tamén co epíteto Zoteria, que procede do sentido zone (cinto). Este apelativo remite ben á dimensión guerreira de Atenea, ben á súa relación coa fertilidade e o parto.

O uso relixioso do lugar foi interrompido desde a época prehistórica, e xunto a Atenea recibiron culto outras divindades como Zeus, Ártemis, a deusa do parto Elithyia, e Hygeia (a Saúde). Separadamente dos altares das divindades mencionadas e os templos de Atenea, no santuario descubríronse os restos de edificios rectangulares, tesouros e un edificio circular, o Tholos.

Os edificios do santuario de Atenea foron construídos sobre un terreo aplanado duns 40 x 25 metros, rodeado dun recinto con accesos en varios puntos. O lado norte do recinto tiña ademais función de apoio.

Ao oeste dos tesouros de construíuse ao redor do 400-390 a.C. un edificio circular, o tholos. Segundo os datos do escritor romano Vitrubio, o seu arquitecto foi Teodoro de Focea, en Asia Menor. O tholos de Delfos, xunto co de Epidauro, constitúe unha espléndida expresión da arquitectura grega antiga. O uso dos edificios circulares non se concretou ata hoxe,  pero segundo certa opinión daríase culto neles a heroes locais. O tholos do santuario de Atenea é de orde dórica e foi construído en mármore pentélico e pedra negra de Eleusis. Dispoñía dunha cella circular, en cuxas paredes apoiaban dez columnas corintias. No exterior da cella había vinte columnas dóricas colocadas en círculo sobre unha plataforma de tres graos. O teito do edificio era cónico, con tellas de mármore e un remate central coa figura de Nike (Vitoria).

O friso do perímetro de columnas exterior estaba decorado con métopas en relevo que representaban escenas da mítica batalla das Amazonas e a Centauromaquia. Representacións escultóricas de fazañas de heroes e da asemblea dos deuses había tamén no friso da cella. Fragmentos da decoración do tholos exhíbense hoxe no Museo de Delfos.

Texto procedente de Delfos. El sitio arqueológico y el museo. Atenas, Xaitali, 2008.

Fotos de Iniciarte.

24/9/15

Messene: a sorpresa do Peloponeso

Vista xeral do xacemento de Mesenia

En febreiro de 2015 estiven unha semana en Grecia. Todo resultoume mellor, e máis emocionante, do esperado. Pero se teño que admitir algo que me impactara foi, sen dúbida, Mesenia.  E foino por sorprendente, por descoñecida.

Na actualidade Mesenia é unha prefectura do sur do Peloponeso con capital en Kalamata. Magnificas lembranzas das fermosísimas vistas que tivemos desde a terraza do hotel.



Na época da Grecia Clásica, a capital estivo en Mesene  (grego: Μεσσήνη  Messínî o Messénê )

Foi fundada por Epaminondas no 369 a.C. despois da batalla de Leuctra.

A cidade foi construída polos exércitos combinados tebanos e arxivos e os exiliados mesenios que foran invitados a regresar e atoparon un Estado que será independente baixo goberno espartano. O sitio foi elixido por Epaminondas E estendíase sobre a pendente occidental da montaña que domina a chaira mesenia e culmina nos dous picos de Itome e Eua. O primeiro destes (740 m) servía como acrópole, e foi incluído dentro do mesmo sistema de fortificacións que a cidade de abaixo.
Santuario de Asklepios

Pausanias deixou unha descrición da cidade (IV, 3, 1-33), os seus principais templos e estatuas, os seus mananciais, os seus mercados e ximnasios, os seus lugares de sacrificio, a tumba do heroe Aristómenes e o templo de Zeus Itomatas no cume da acrópole cunha estatua do famoso escultor arxivo Agéladas, orixinalmente feita para os hilotas mesenios que se estableceron en Naupacto ao final da terceira guerra mesenia.
Murallas

Pero o que provocou o seu asombro principalmente foi a solidez das súas fortificacións, que superaba a todas as do mundo grego. Da muralla, aproximadamente de 8 km de extensión, quedan considerables partes aínda, especialmente ao norte e ao noroeste, e case o circuíto enteiro aínda pode ser seguido, proporcionando o mellor exemplo existente de fortificación grega. 

A muralla está flanqueada por torres duns 9 metros de alto levantadas a intervalos irregulares: estas teñen dúas plantas con escapatorias na parte inferior e fiestras na superior, e entrábase por portas no nivel máis alto do muro ao que se chegaba por tramos de chanzos. 


Lintel da Porta Arcadia

Das portas só dúas poden ser localizadas, a do leste ou porta Laconia, situada no lado oriental, e a norte ou porta Arcadia. Da primeira só quedan pequeno restos: a última, con todo, está excelentemente conservada e consta dun patio circular duns 18 m de diámetro con portas interiores e exteriores, a última flanqueada por torres cadradas a uns 10 metros unas doutras. O lintel da porta interior foi formado por unha única pedra de 5,7 metros de lonxitude, e a cachotería do patio circular é dunha asombrosa beleza e precisión. 


Patio circula da Porta Arcadia

Os outros edificios que poden ser identificados son o teatro, o estadio, a cámara do consello ou Bouleterión, e o propylaeum do ágora, mentres que nas alturas da montaña están os cimentos dun pequeno templo, probablemente o de Artemisa Lafria.
Estadio e ximnasio

Faise imprescindible que visitedes a web do xacemento porque amosa uns vídeos moi clarificadores. En vindeiras entradas irei comentando aspectos parciais deste marabilloso lugar.

Fotos de Iniciarte.

21/9/15

O Tesouro de Atreo en Micenas


Segundo a Wikipedia, o Tesouro de Atreo, tamén chamado Tumba de Atreo e Tumba de Agamenón, é a tumba abovedada, ou tholos, máis monumental que se coñece en Grecia. Está nos arredores de Micenas, e nun principio atribuíuselle a Atreo, o pai do gran rei Agamenón, cabeza visible da guerra dos aqueos contraTroia, posto que adoita datarse no século XIII a. C.

Esta tumba pertence á arte creto-micénica. Segue o modelo difundido por todo o Mediterráneo detumba precedida por un corredor. Neste caso, ten dous cámaras, destacando a "falsa bóveda" da máis grande delas obtida mediante a superposición de hiladas concéntricas de sillares que van reducindo o espazo, polo que as súas presións son verticais e non oblicuas, como nunha verdadeira bóveda.

Unha parte do dintel de entrada ao monumento foi subtraída por Thomas Bruce Elgin, entón embaixador británico ante o Imperio Otomán, e trasladada a Londres xunto con esculturas do templo ateniense do Partenón (Mármores de Elgin) e actualmente forman parte da colección permanente exposta no Museo Británico.

 Pola súa banda, Furio Durando no seu fermosísimo libro Grecia Antigua. El alba de Occidente (Barcelona, Folio, 1997) afirma o seguinte:

No chamado Tesouro de Atreo atópanse todos os carácteres definitivos dos grandiosos thóloi micénicos: precedida dun drómos descuberto de trinta e seis metros de longo e seis de ancho, flanqueado por paredes inclinadas de enormes bloques paralepípedos dispostas en fileiras regulares, ábrese unha alta fachada monumental na cal hai encaixada unha porta de máis de cinco metros de alto e case tres de ancho. Dela reconstruuse case de maneira total o probable revestimento arquitectónico, en cuxa linguaxe artística captáronse influxos minoicos. Por encima do arquitrabe do portal sobresae o triángulo de descarga.

A estrutura da gran sala circular, que se alza por encima dos trece metros sobre un diámetro de catorce e medio, fúndase na aplicación estereométrica do falso arco sobre unha planta circular. Fileiras concéntricas de bloques, oportunamente perfilados e estucados a fin de marcar perfectamente a curvatura da falsa cúpula, superpóñense en constante e modesto voo ata a pedra crave que selaba a estrutura; os perpiaños de pedra quedan bloqueados por unha poderosa enclavixadura que descarga o seu peso ao longo de toda a estrutura, seguindo a mole curvilínea. Lateralmente, excavada no banco rocoso do cal -pola súa banda exterior-emerxía a cúpula cuberta de mantiño que se inclinaba tamén aos lados do drómos, abríase a pequena cámara funeraria.

Fotos de INICIARTE

17/9/15

Porta dos Leóns de Micenas


A Porta dos Leóns, segundo a Wikipedia,  foi na Idade de Bronce, a entrada principal á cidadela de Micenas no sur de Grecia. Foi construída no século XIII a. C. sobre o lado noroeste da acrópole e debe o seu nome a unha escultura en relevo de dúas leoas nunha pouse heráldica que se atopa sobre a entrada. A Porta dos Leóns é a única peza de escultura monumental que sobrevive de Micenas, como tamén a maior escultura prehistórica do Exeo.


Entrada
A maior parte da muralla ciclópea de Micenas, incluída a Porta dos Leóns, foi construída durante a segunda ampliación da cidadela que se levou a cabo a fins do Período heládico III A (século XIII a. C). Nesa época, as fortificaciones tamén incluían o círculo de tumbas A, sitio de enterramento das familias reais do século XVI a. C. dentro das murallas da cidade. Este círculo de tumbas foi descuberto ao leste da Porta dos Leóns, onde se construíu tamén unha parede períbolo. Logo da ampliación, podíase ingresar a Micenas por dúas entradas, unha principal e unha posterior, aínda que a caractéristica distintiva foi a remodelación da entrada principal á cidadela, coñecida como a Porta dos Leóns, sobre o flanco noroeste que se construíu cara ao ano 1250 a. C.

Chegábase á Porta dos Leóns mediante unha rampa en parte natural en parte construída polo home, emplazada sobre un eixe en dirección noroeste-sureste. O flanco este de o camiño de chegada atópase flanqueado pola pendente suave do recinto primitivo. Isto foi embelecido cunha nova fachada. Sobre o lado oeste hai un bastión rectangular de 14.80 m de longo e 7.23 m de ancho, construído nun estilo pseudo-sillado dun conglomerado de grandes rocas. O término "ciclópeo" foi polo tanto utilizado para mostrar que as estruturas antigas foran construídas pola raza de xigantes lendarios cuxa cultura pensar precedera aos gregos clásicos, tal como contábase nos seus mitos. Entre a parede e o bastión, a rampa achégase a un pequeno patio descuberto que mide 15 m x 7.23 m, posiblemente co propósito de limitar a cantidade de atacantes sobre a porta. O bastión sobre o lado dereito da porta facilitaba as accións de defensa contra o lado dereito dos atacantes, que polo xeral era vulnerable xa que portaban os seus escudos sobre o brazo esquerdo. Ao final do camiño atópase a Porta dos Leóns.


Construción
A Porta dos Leóns é unha construción maciza e imponente, que mide 3,1 m de ancho e 2,95 m de alto na súa base. Angóstase ao elevarse, medindo 2,78 m baixo o lintel. A abertura pechábase mediante unha porta dobre fixada a unha viga vertical que cara a de pivote sobre o cal viraba a porta.

O marco da porta consiste de dous grandes monolitos coroados cun gran dintel que mide 4,5 x 2,0 x 0,8 m. Sobre o dintel, a estrutura dá forma a un leve arco, deixando unha abertura que reduce o peso que debe soportar o dintel. Este triángulo é unha gran placa de pedra caliza na cal dúas leoas enfrontadas talladas no alto relevo érguense a cada lado do alicerce central. As cabezas dos animais foron talladas en forma separada e perdéronse. O alicerce con motivos circulares na súa cima atópase situado sobre unha plataforma tipo altar sobre a cal sitúanse as patas dianteiras das leoas. Algúns arqueólogos suxeriron que o alicerce era un obxecto sagrado e un símbolo do poder dos micenaicos, e que o alicerce representaba a súa deusa.


Esta porta de acceso á cidadela coa súa presenza imponente, representando dúas leoas pode ser un emblema dos reis de Micenas e un símbolo do seu poder. Sostívose que as leoas son un símbolo da deusa Hera. A Porta dos leóns pode compararse coas portas da ciudadela hitita da Idade de Bronce de Hattusa, en Asia Menor. Dado que as cabezas dos animais eran dun material diferente ao dos seus corpos e orixinalmente miraban cara a quen se aproximaban á porta, varios estudosos suxeriron que eran bestas compostas, probablemente esfinxes, segundo as tradicións típicas do Medio Oriente. Na parte superior do alicerce hai unha fila de catro discos, aparentemente representan troncos que sosteñen unha peza escultórica que se perdeu.

Pola súa banda Furio Durando non seu libro Grecia Antigua. El alba de Occidente (Barcelona, Folio, 1997) afirma que “A Porta dos Leóns permite ilustrar un dos moitos fitos da arquitectura micénica: de feito, o acceso monumental, realizado segundo a antiquísima técnica trilítica, consta de dous elementos verticais, as impostas, e dun macizo arquitrabe engrosado no centro. Os bloques dominantes, pese a ser pesados monolitos paralepípedos, no canto de gravitar sobre o arquitrabe resultan oportunamente perfilados e superpostos en saledizo progresivo, de modo que descargan o peso da súa propia masa sobre o extremo do arquitrabe, en correspondencia ás impostas: así se determinaba un espazo triangular baleiro, o “triángulo de descarga”, que era enchido con decoracións en relevo”.

Fotos de Iniciarte.

14/9/15

Micenas: unha introdución


A Wikipedia cóntanos o seguinte sobre este máxico xacemento:

Micenas (Mykênai, en grego antigo) é un xacemento arqueolóxico situado na península do Peloponeso. Utilizouse o nome de Micenas para nomear ao periodo de historia grega comprendido entre o 1600 e o 1100 a. C. que se denomina historicamente micénico posto que, tralos descubrimentos de Heinrich Schliemann, pensábase que Micenas ocupaba unha posición de liderado, pero outros estudos posteriores indican que probablemente a civilización compoñíase dunha serie de reinos independentes.

O xacimento arqueolóxico está situado a 90 km ao sudoeste de Atenas, no nordeste da península do Peloponeso e entre os seus restos máis visibles cóntanse os muros ciclópeos das ruínas da acrópole e as construcións funerarias, como o chamado Tesouro de Atreo. Foi declarado, xunto co xacemento arqueolóxico de Tirinto, Patrimonio da Humanidade pola Unesco en 1999.

Segundo a mitoloxía grega, Micenas foi fundada por Perseo, a continuación da morte accidental de Acrisio, rei de Argos. Cando a cidade retornoulle lexotimamente, Perseo preferiu cedela a Megapentes, sobrino do defunto, e partiu a fundar unha nova cidade, que chamou «Micenas», en alusión ao pomo da súa espada ou ao hongo que atopou no lugar. As tradicións concurrentes recordan unha Micenas, filla de Ínaco, ou ata de Miceneo, neto de Foroneo.

Micenas era o reino do heroe homérico Agamenón, xefe dos aqueos durante a Guerra de Troia. Homero descríbea como querida de Hera, e «rica en ouro». A riqueza da cidade era proverbial na Antigüidade.

Os primeiros signos de asentamentos permanentes en Micenas dátanse cara a 3000-2500 a. C. As primeiras vivendas que se acharon na zona de Micenas foron construídas cara ao 3000 a. C. aínda que o poboado máis importante da rexión naquela época era Lerna, pero quedou abandonado cara ao 2200 a. C. Varios séculos máis tarde, en torno a 1900 a. C., os restos de cerámica minia indican que se empezou a producir a chegada das tribos gregas á rexión.

Nos séculos XVII-XVI a. C. adoitan datarse as máis antigas tumbas en fosa achadas en Micenas, e que se considera que se corresponden cunha estrutura monárquica que se achaba xa en Micenas neste periodo, onde se advirte unha importante presenza de elementos minoicos.

En fontes do Antigo Exipto, Micenas aparece mencionada como pertencente ao país de Danaya, xunto a outros lugares gregos como Tebas, Nauplia, Mesenia, Citera e Élide, nunha inscripción da base dunha estatua do templo funerario de Amenhotep III.

Entre 1350 e 1200 a. C. desenvolveuse a época de maior prosperidad de Micenas e é a época da que maior numero de restos arqueolóxicos consérvanse entre os que destacan as murallas ciclópeas e o palacio real. Está documentado en Micenas o uso do sistema de escritura coñecido como lineal B, e xa que logo falábase unha forma arcaica do grego, como noutras cidades como Pilos, Tebas ou Cnoso. Con todo, non é posible precisar cal era a extensión do territorio controlado por Micenas nin determinar si os outros principados estaban ou non subordinados a ela. Ata se discute si a próxima Tirinto era dependente de Micenas.

Con todo, cara a 1200 ou 1150 a. C., os testemuños arqueolóxicos indican que o palacio sufriu unha destrución que supuxo o fin da hexemonía de Micenas. As causas deste declive son obxecto de debate entre os historiadores: tradicionalmente atribuíronse a unha suposta invasión dos dorios pero tamén se manexaron outras teorías como a invasión dos Pobos do Mar, revoltas internas, ou terremotos.17 Cara ao ano 1100 a. C. a ciudadela sufriu outra destrución e foi abandonada.

O recordo do poder micénico permaneceu na mente dos gregos durante os seguintes séculos e, trala Idade Escura, os poemas épicos atribuídos a Homero, a Ilíada e a Odisea, preservaron a memoria do periodo micénico. Neles, relátanse sucesos ocorridos en torno á Guerra de Troia, na que unha coalición de principados gregos liderados polo rei Agamenón de Micenas atacaría e destruído Troia e que, segundo a tradición, desenvolveuse en torno ao ano 1200 a. C., pero a súa realidade histórica, que é coherente co contexto histórico previo ao fin dos palacios micénicos, non foi probada.

A principios do período clásico, Micenas foi habitada de novo, aínda que non chegou a recuperar a súa importancia anterior. Micenas loitou nas batallas das Termópilas e de Platea durante as Guerras Médicas. En 468 a. C., as tropas de Argos, por temor a que os de Micenas disputásenlles a supremacía na rexión, atacaron a cidade. Tras ser derrotados nunha batalla, os miceneos refuxiáronse tralos seus muros e resistiron durante un tempo. Finalmente, ante a superioridade das forzas dos argivos e posto que non foron socorridos polos lacedemonios, os seus habitantes, vencidos polo fame, tiveron que abandonar a cidade. Algúns foron esclavizados polos argivos e outros puideron refuxiarse en Cleonas, Cerinea ou Macedonia.


Posteriormente, no periodo helenístico houbo unha poboación en Micenas que debeu ser pequena pero chegou a contar cun teatro, do que quedan restos xunto á chamada «Tomba de Clitemnestra». No século II, cando a visitou Pausanias, o lugar estaba xa en ruínas.

As fotos son de Iniciarte.

10/9/15

O dolmen de Dombate

Hai xa moitos anos tiven a oportunidade de participar nas escavacións deste dolmen da man de Xosé María Bello e Manuel Lestón.



7/9/15

Las bistec: Historia da Arte

HDA from las bistecs on Vimeo.