A Columna Traxana

Vai ser durante a República e ata os Flavios (século II) cando, por influencia helénica, a escultura sexa a arte predominante en Roma. E dentro da escultura, o relevo acadará unha trascendencia e unha personalidade definitiva.

A Columna de Traxano esta situada no Foro de Traxano en Roma, foi inagurada no ano 113 d.C, deseñada por Apolodoro de Damasco, para inmortalizar as batallas do emperador Traxano contra os Dacios. A súa altura é de 42 metros, incluíndo o pedestal, posúe 200 metros de relevos que a modo de pergamiño en espiral contan as proezas das batallas. Consta dunha base simple tallada en forma de coroa de loureiro, un fuste cilíndrico e un capitel dórico.

A Columna de Traxano está composta por 28 enormes bloques de entre 25 e 77 toneladas cada un e 4 metros de altura de mármore da canteira de Lúa. Toda a escultura feita sobre a columna mide 200 metros e envolve a súa estrutura con 23 voltas ao redor dela. Dentro da columna existe unha escaleira de 185 chanzos a través da cal accédese a un miradoiro ou belvedere na súa parte superior onde actualmente pódese ver unha estatua de San Pedro xa que o papa Sixto V reemprazou a orixinal estatua de bronce do emperador hispánico.

A finalidade da Columna de Traxano era tripla: sinalar ata onde chegaba o monte desprazado polo foro, albergar as cinzas do emperador e conmemorar a conquista da Dacia como vitoria de Traxano. É, sen ningunha dúbida, un documento importante para o estudo da historia romana e un tributo á obra de quen foi o seu emperador.

O relevo que reflicte a columna coa técnica do “baixorelevo”, emprega varias perspectivas na mesma escena. Interprétase como as dúas vitoriosas batallas de Traxano contra os dacios, reflectíndose a primeira na metade inferior e a segunda na metade superior, ambas as separadas pola personificación da deusa da Vitoria da mitoloxía grega, portadora de boa sorte. Para facilitar o seu visionado , altura das franxas do relevo vai aumentando a medida que se gaña altura. Así a imaxe máis próxima mide 0,89 metros e a máis lonxana 1,25 metros.

Ademais da orixinalidade conceptual (a columna xa se viña empregando como monumento aillado pero agora faise como soporte narrativo) esta obra destaca polo tratamento plástico da escultura e pola composición e representación de tipos realista e popular. Ademais a linguaxe da escultura ten trazos metafóricos: obsérvase por exemplo o Danubio representado por un ancián.

As escenas desenvólvense cronoloxicamente reflectindo as campañas dacias, a vida no campamento, o ataque a unha cidade, todo iso con 2500 figuras humanas entre as que aparece o emperador máis de medio cento de veces.

O pedestal da Columna de Trajano

A columna descansa sobre un pedestal onde se atopa tallada a inscrición en “Quadrata”, ou maiúsculas elegantes, versión manuscrita das maiúsculas cadradas romanas que era unha forma de caligrafía solemne usada na antiga Roma e durante o Medievo:

“O senado e o pobo romano, ao emperador César Nerva Traxano Augusto Xermánico Dácico, fillo do divino Nerva, pontífice máximo, tribuno por decimoséptima vez, emperador por sexta vez, cónsul por sexta vez, pai da patria, para mostrar a altura que alcanzaban o monte e o lugar agora destruídos para como esta”.

Segundo a súa tradución pode entenderse que a Columna de Traxano é tan alta como o outeiro que foi desprazado para a construción do Foro de Traxano onde se erixe.

Outros datos de interese aportados por Georgina Gluman son os seguintes:

Adoita crerse que a columna era un monumento propagandístico, destinado a glorificar ao emperador. Con todo, é posible que a estrutura non puidese ser vista, xa que estaría rodeada doutras construcións no Foro de Traxano. Ademais, dada a evidente dificultade que entraña seguir o relevo de principio a fin, non parece ser moi eficaz como instrumento de propaganda. Segundo a inscrición, a columna puido ser un indicador de medidas para a construción do Foro.

O relevo estivo completamente policromado. As figuras talladas en mármore teñen o carácter dunha crónica, polo que non importa a técnica escultórica, senón a mensaxe que trata de transmitir. O escultor (ou escultores) presta pouca atención á perspectiva, utilizándose varias diferentes nunha mesma escena.

A linguaxe empregada ten trazos metafóricos, non só na representación dos deuses, senón que tamén aparece o Danubio representado por un ancián. É por isto polo que se observan moitas simplificacións, por exemplo a isocefalia. A crónica desenvólvese en forma helicoidal e cronoloxicamente, narrando escenas moi diversas das campañas dacias, entre as que poderiamos atopar a vida no campamento, a construción dun acueducto ou o asedio a unha cidade.

A maioría das escenas do friso non son de batallas senón que mostran temas construtivos, tales como viaxes, edificacións, submisións, saúdos ás tropas, sacrificios. Os relevos mostran aos soldados en control de si mesmos fronte aos aterrorizados habitantes de Dacia. Doutra banda, para lograr persuadir ao espectador da importancia da política de Traxano, os soldados romanos avanzan na dirección da espiral. Deste xeito, o espectador súmase ao movemento das tropas de Trajano.

Hai un total de 2.500 figuras humanas: o emperador aparece 59 veces, sempre visto de forma realista, non sobrehumana. O relevo constitúe unha valiosa fonte de información sobre o exército romano.

Tras a morte de Traxano, en 117, o Senado romano votou que as súas cinzas recibisen sepultura, dentro dunha urna de ouro, na base da columna (actualmente as cinzas xa non se atopan alí).

Un molde de xeso realizado no século XIX preside o Cast Court (Patio de Moldes) do Vitoria and Albert Museum, en Londres. Dividido en dúas seccións, permite estudar de cerca os relevos. Ironicamente, tras un século de polución en Roma, o molde é hoxe máis lexible en moitos detalles que o orixinal. Recordade que INICIARTE xa vos mostrou en fotos a Columna deste museo londinense. No século XX técnicos romaneses realizaron outro molde que se expón no Museo Nacional de Historia de Rumania en Bucarest. Probablemente este sexa o lugar onde se pode apreciar a columna con máis detalle, pois o molde móstrase aos visitantes do Museo escena a escena, a tamaño natural e á altura da vista.

Fotos da Columna de Traxano no Museo Victoria e Alberto:

Todas as fotos son de INICIARTE.