Hai pouco Tempo tiven a oportunidade, ben
acompañado, de achegarme ata o obradoiro do escultor José Manuel Castro. Foi un
tempo de coñecer a súa evolución, vendo tanto as súas obras figurativas ata as
súas características de “pedras cosidas“ o as “peles das pedras“. Foi un tempo
onde a súa amabilidade estivo flotando sobre a calidade das súas obras. Tempo
de coñecemento e de admiración polo seu traballo. Tempo de agradecemento e de
paixón artística. Moitas grazas.
Non é moita a información que na hai na rede
sobre este escultor. De xeito breve dicir que naceu en 1959 en Vilasuso
(Ponteceso, A Coruña) onde continua a residir. Realizou estudos na Escola de
Canteiros de Poio entre 1980 e 1985. Xa desde 1983 comezou a expoñer tanto en
Galicia, no Estado como fóra, recibindo importantes recoñecementos.
Xosé Manuel en 1985. Foto de El Hurgador
Da información que hai na rede podo salientar
as seguintes entrevistas:
Entrevista publicada na Voz de Galicia co gallo da
presentación do busto do sacerdote José Lado Río:
-¿A pedra segue sendo o seu material
preferido?
-Non cabe dúbida que a pedra é ao que lle
dedico máis tempo, pero á pedra entre comas porque ultimamente non fago
traballos de cantería nin coa pedra que lle chaman granito do país. Uso pedras
que consigo no entorno da miña aldea porque son moitísimo máis duras e, aínda
que hai que traballalas con ferramentas especiais, como discos de diamante,
consegues outras texturas, consegues brillos, pulidos, etcétera. Son un
escultor que aplasta as pedras, que as pela, as oxida, as manipula ata
convertelas en algo vivo.
-¿Que hai de certo nesa frase de que esculpir
realmente só é retirar o que lle sobra á materia prima?
-Iso díxoo Miguel Ángel e realmente é iso. O
importante é ver o que sobra porque se partimos de que hai un bloque e eu quero
facer unha cara eu teño que ver a cara no bloque antes de facela, teño que
saber onde vai ir o nariz ou que profundidade lle teño que dar aos ollos.
Fixen o primeiro cruceiro da praza da Malpica
cando tiña 25 anos, por encargo do cura de entón, don Benigno. Díxome que podía
facer o que quixera, pero que non puxera caras rindo», desveló ayer en O Couto
el escultor pontecesán José Manuel Castro durante la presentación de Os
cruceiros máis sobrandeiros da Costa da Morte, un exhaustivo estudio de José
María Laredo Cordonié y Xosé María Lema Suárez, auspiciado por el Seminario de
Estudos Comarcais. Para sorpresa de ambos, no fue el único «secreto», que el
artista de Vilasuso (Ponteceso) puso ayer sobre la mesa. Contó, por ejemplo,
que el cruceiro actual de Malpica es una copia exacta de aquel original. «O
orixinal foi esmagado por un camión e non houbo forma de arranxalo, así que me
pediron que fixera un igual», explicó. Y reveló, para sorpresa de Laredo, que
él era también el autor del cruceiro parroquial de Cores. «O que máis chama a
atención desta obra é que o Cristo está crucificado con catro cravos, algo
excepcional, e o seu corpo queda totalmente pendurado das mans, coa cabeza
caída e os xeonllos completamente flexionados», explica Laredo en el libro
presentado al calor de la lareira de la Fundación Pondal. «E que pensei que esa
sería a postura lóxica se se crucificase a alguén», dijo Castro con naturalidad
y picardía. Además, descubrió por qué en el capitel talló cabezas de demonios:
«Porque mo permitiu o cura».
Do que hai escrito sobre el, paréceme moi
interesante o artigo de licencia en Historia da Arte Marta Gerneno, da que
copio os seguintes parágrafos:
"Unha das máis sólidas e orixinais respostas
desde a poética que permite a pedra
(...) partindo da tradición dos antigos
canteiros e da súa relación empírica co material, inscríbese entre os
renovadores da escultura galega que, en torno á década dos oitenta, formularon
un novo expresionismo directamente vinculado ás características matéricas e á
súa poética intrínseca. (...) É así como a súa obra "modela" o rexo granito ata
facer del unha materia aparentemente plástica e dúctil proporcionando á súa
tradicional interpretación de elemento indomable unha nova significación.
(...) é un artista que xorde da canteira máis
tradicional e desemboca nunha proposta conceptual, é obsesiva a súa loita
simbólica coa pedra á que trata de coser (Pedra cosida), atar (Pedra atada) ou
comprimir e espremer (Pedra enferma) a partir do eclecticismo que fai coa
antiga maneiras de traballar o granito e outros materiais cun tratamento
“antiético“. Pretendendo “dominar“ a pedra, o artista (...) describe a súa
loita coa materia, desde a vitalidade da vertical ata que a reduce a estado
natural.
(...) Castro representa, co claridade, a nova
poética que asume o artista canteiro na Galicia dos oitenta, amosándonos como a
tradición e o tratamento escultórico pode seguir a reflectir o xenio local, a
identidade dun pobo ou dun país, sen recorrer ao costumismo de sempre e á formas
expresivas herdadas e nunca cuestionadas. (...) Detrás de cada pedra hai unha
idea, a capacidade de reflexionar en torno á vida e ó que acontece ó seu redor,
unha paixón que se encerra e que lle leva ó home algo que transcende á precaria
condición humana: un modo de ser absoluto. Castro pretende, ademais achegarnos
á plasticidade da pedra, ás máis variadas formas ou volumes que pode adoptar.
(...) O granito, sen dúbida, na obra de Xosé
Manuel castro adquire unha dimensión abstracta e orgánica, expande a súa
materialidade, esprémese como natureza, independízase como obxecto. Ás veces o
granito vístese de inocencia purificada que atopamos nas formas simples e
simbólicas ou mesmo na humanidade recorrente dos afectos. Pero a pedra foi máis
ca pedra e o artista pretendeu ensamblar os seus fragmentos, facela partícipe
dunha situación espacial: foi instalación enmarcada nun marco e na historia.
En definitiva, e a modo de resumo, a orixe do
seu traballo escultórico aparece unido ao "oficio de canteiro" no sentido máis
tradicional. Sen embargo dotará a pedra dunha dimensión inédita, ao convertela
en obxecto de experiencia conceptual, máis alá dos seus límites clásicos e
icnográficos. Na primeira metade dos anos 80 a súa loita simbólica coa pedra é
unha obsesión e presenta un repertorio insual de descodificacións, porque o
escultor coserá a pedra, ataraa, estiraraa ou comprimiraa, presentaraa nos seus
estados “débiles“ ou disfrazaraa. Este ritual sinestésico lígase á imaxe
histórica do simbólico menhir, á instalación circular ou ao aliñamento, pero
tamén a un ideal de transcender a función decorativa do obxecto-escultura.
Detrás de cada pedra existe unha idea, a capacidade de reflexionar en torno á
vida e á súa circunstancia persoal. O reflexo dunha paixón (...) que transcende
a precaria condición humana: un modo de ser absoluto. Os seus traballos nos
noventa indagan máis no terreo da plasticidade e do orgánico, pero afirma que
“Sigo a considerarme un ´escultor da pedra´ exclusivamente“.
Marta Gerneno. Xosé Manuel Castro. En “Artistas Galegos. Escultores. Realismos,
abstracións“. A Coruña, Nova Galicia Edicións, pp- 282-307.
Tamén é de
salientar que un dos meus refuxios preferidos, Cultura Inquieta, tenñe adicado
unha entrada e onde veredes fotos de boa calidade. Tamén hai boas fotos da súa obra en EL Hurgador, en Esdiario ou tamén son magníficas e recentes as de Moncho Piñeiro.
Moitas grazas, artista.
Entradas
.jpg)
No hay comentarios:
Publicar un comentario