Exposición: O Románico e o Mediterráneo: Cataluña, Toulouse e Pisa

A actual exposición preséntase como a primeira gran mostra de Románico no noso país desde a que organizase Joan Ainaud en 1961. Naqueles momentos -hai corenta e sete anos- ofrecíase unha lectura global deste estilo. Baixo a iniciativa do Consello de Europa, esta exposición pretendía explicar o Románico -aínda asumindo que se trataba dunha manifestación plural e con carácteres diferenciados- como a primeira cultura internacional que se difundiu por todo o territorio europeo. Agora, a mostra O Románico e o Mediterráneo: Cataluña, Toulouse e Pisa (1120-1180) pretende reformular esta imaxe e revisar algúns tópicos. Unha tarefa que corresponde sen ningunha dúbida ao Museo Nacional de Arte de Cataluña (MNAC), que posúe unha das coleccións internacionais -especialmente o seu pinacoteca- máis valiosas desta arte.

As nocións de estilo e cultura -xa sexan orzamentos formais ou conceptuais- son sempre problemáticas e non poden darse por resoltas as polémicas nas que están inmersos os especialistas. Con todo, a actual exposición representa unha aposta por definir, no século XII, un área de cultura e o seu tecido de relacións: o arco mediterráneo que vincula Cataluña cos centros máis importantes do contorno cultural e económico, Toulouse (é a época dos trobadores) e Pisa. O punto de partida non é novo e foi formulado hai tempo. Na península Ibérica, a penetración do Románico acontece fundamentalmente a través do camiño de Santiago baixo o epicentro de Cluny. Agora ben, no noroeste, situado á marxe desta gran vía cultural, as relacións e influencias articúlanse doutro xeito: desde o século XI existe unha fecunda relación con Italia e toda o contorno mediterráneo. Naturalmente, esta cartografía cultural está en consonancia cun proxecto político unitario a ambos os dous lados do Pirineo, primeiro baixo unha organización de condados liderados polo de Barcelona e despois coa monarquía.

O século XII -desde o punto de vista político e cultural- é o período de máximo esplendor, o momento no que sucede unha monumentalización do Románico coa construción de grandes empresas e a rehabilitación de antigas construcións, como son os mosteiros de Cuixà, Sant Pere de Rodes, Ripoll ou as catedrais de Vic e Xirona. Fronte ao tópico dun Románico elemental, de pequenas dimensións, como son algunhas das igrexas esparexidas polo Pirineo, existe outra imaxe do Románico que a exposición quere difundir. É a dun Románico pleno, de grandes igrexas, de portadas esculpidas e claustros que ademais se inspiran na cultura clásica. Estes son os eixos da exposición: área de influencia, o Románico como manifestación monumental e substrato clásico.

Texto e foto vía El cultural.

Foto: Obradoiro de Guglielmo: Capitel composto e fuste de columna con decoración vexetal. Pisa, tercer cuarto do século XII. Museo dell’Opera del Diomo, Pisa.