Pinturas italianas (II): Artemisia Gentileschi

Artemisia é a filla dun dos principais seguidores do caravaggismo, Orazio Gentileschi. Ela mesma foi unha destacada pintora dentro do Naturalismo Tenebrista. Empresaria da súa propia obra, a súa traxectoria persoal influíu grandemente na súa produción. Violada polo seu profesor de debuxo, Agostino Tassi, foi a ela a quen o tribunal someteu a tortura para verificar o seu testemuño.

Na wikipedia ofrécese ou seguinte texto e relato:

"Un escándalo marcou a súa vida. Tassi violouna en 1612. Ao principio, el prometeu salvar a súa reputación casándose con ela, pero máis tarde renegou da súa promesa, pois xa estaba casado, e Orazio denunciouno ante o tribunal papal. A instrución, que durou sete meses, permitiu descubrir que Tassi planeara asasinar á súa esposa, cometeu incesto coa súa cuñada e quixera roubar certas pinturas de Orazio Gentileschi. Do proceso que seguiu consérvase documentación exhaustiva, que impresiona pola crueza do relato de Artemisia e polos métodos inquisitoriales do tribunal. Artemisia foi sometida a un humillante exame ginecológico e torturada usando un instrumento que apertaba progresivamente cordas ao redor dos dedos unha tortura particularmente cruel para un pintor. Deste xeito pretendíase verificar a veracidade das súas acusacións, pois se cría que se unha persoa di o mesmo baixo tortura que sen ela, a historia debe ser certa. Tassi foi condenado a un ano de prisión e ao exilio dos Estados Pontificios.

As actas do proceso influíron grandemente na lectura en clave feminista, dada na segunda metade do século XX, á figura de Artemisia Gentileschi. Este é o testemuño de Artemisia no proceso, segundo os documentos da época:

Pechou a habitación con chave e unha vez pechada lanzoume sobre un lado da cama dándome cunha man no peito, meteume un xeonllo entre as coxas para que non puidese pechalos, e alzándome as roupas, que lle custou moito facelo, meteume unha man cun pano na garganta e boca para que non puidese gritar e habendo feito isto meteu os dous xeonllos entre as miñas pernas e apuntando co seu membro á miña natureza comezou a empuxar e meteuno dentro. E rabuñeille a cara e tireille dos pelos e antes de que puxese dentro do meu o membro, agarreillo e arrinqueille un anaco de carne.

Eva Menzio (editora). Artemisia Gentileschi, Lettere precedute dá Atti dei un processo dei stupro. Milán, 2004 .

Tal vez foi iso o que a impulsou a tratar habitualmente temas protagonizados por mulleres fortes, como é a súa Judit e Holofernes.

Artemisia foi un caso atípico dentro da historia da pintura. Non tanto pola súa condición feminina, como pola súa independencia. Mulleres pintoras houbera desde antigo. Documentadas historicamente, as primeiras inclúense no ámbito da Grecia Clásica e Helenística, como Helena a Exipcia. Pero desde ese momento e ata practicamente os nosos días, as mulleres dedicadas á pintura facíano por vocación desde unha posición acomodada, normalmente sendo membros da aristocracia ou da burguesía, o que as eximía de terse que gañar a vida con aquela actividade manual e pouco digna, disfrazándoa de hobby. Artemisia, en cambio, formouse nun taller romano de medio nivel económico, e no canto de casar cun dos aprendices do seu pai, a quen se lle transmitiría o taller, aprendeu e ela mesma fíxose co negocio.

Tamén en España houbo casos semellantes, como en Sevilla: La Roldana, filla do artista relixioso Luís Roldán, que se estableceu pola súa conta. Pero en calquera caso era pouco frecuente que aquilo ocorrese, pese ao incrible talento que puidesen demostrar, como foi o caso de Artemisia.

Sobre ou seu estilo a Wikipedia nos dí:

"Artemisia Gentileschi está considerada como unha das primeiras pintoras barrocas, das máis completas da súa xeración, impóndose pola súa arte nunha época na que as mulleres pintoras non eran aceptadas facilmente. Pintou cadros históricos e relixiosos nun momento en que estes temas heroicos eran considerados inadecuados para o espírito feminino. Retocou e modificou obras do seu pai, dotándoas dun realismo que antes non tiñan. Engadiulles unha atmosfera dramática, acentuando o claroscuro ao xeito de Caravaggio, contribuíndo así a que este estilo madurase. Representa así un caravaggismo violento. (...) como unha artista que loitou con determinación, usando o arma da súa personalidade e das súas calidades artísticas, contra os prexuízos expresados en contra das mulleres pintoras; conseguiu ingresar productivamente no círculo dos pintores máis respectados da súa época, abarcando unha gama de xéneros pictóricos que foi probablemente máis ampla e variada que canto digan hoxe as teas atribuídas a Artemisia".

Os texto proceden de : Artehistoria e da Wikipedia. As fotos proceden de Artehistoria.