Auguste Rodin: Os burgueses de Calais

Coñécense como Os burgueses de Calais á escultura que representa aos seis burgueses que en 1347, ao comezo da Guerra dos Cen Anos (1337-1453), ofrecéronse a dar as súas vidas para salvar aos habitantes da asediada cidade francesa de Calais. O escultor Auguste Rodin recibiu en 1885 o encargo de crear un monumento conmemorativo deses homes na cidade. Logo de case catro anos de traballar en bosquexos, a escultura estivo lista en 1888 para finalmente ser terminada e inaugurada en 1895. Na actualidade hai varias copias desta famosa escultura en todo o mundo.

O autor, tras descartar o típico monumento cun gran pedestal, optou por situar aos personaxes sobre unha mínima peana triangular, case á altura do espectador, o que lles daba máis humanidade. Tampouco forman un único bloque, senón que se trata de seis figuras totalmente exentas, na que é tan importante a materia que as compón como o espazo baleiro que as rodea.

A escultura de bronce feita por Rodin mide 2 m de alto e preto de 2,5 m de ancho. Componse de seis homes de igual altura e vestidos en roupaxes similares. Non se presenta xerarquía algunha no grupo. Os homes dirixen as súas miradas a puntos diversos. Catro deles fan ademáns e toman un paso á fronte, os outros dous permanecen tranquilos. As figuras forman un grupo compacto con todo permanecen libres entre eles. As figuras están a tamaño natural e parecen angustiadas polas súas pezas e as súas desproporcionadamente grandes mans e pés.

Este illamento físico de cada unha das figuras está reforzado por un tratamento retratístico, que rehuye a idealización, e polas distintas actitudes dos personaxes: Eustache de Saint-Pierre, o ancián, conduce con forza e determinación ao grupo; Jean d'Aire leva con resolución as chaves da cidade, en actitude de vasallaje; Andrieu d'Anders, coas mans á cabeza, representa a desesperación da renuncia heroica; Pierre de Wissant, nun momento de dúbida, volve a cabeza atrás mentres o seu irmán Jacques avanza cara ao destino ineluctable; finalmente, Jean de Fiennes, cos brazos abertos, simboliza o sacrificio da mocidade.

Rodin escolleu para plasmar este feito o dramatismo dunha escena na que os derrotados aparecen cabizbaixos, descalzos, cubertos con farrapos e en actitude de entregar a chave de acceso á cidade ata entón defendida. Este monumento foi erixido en 1895 ante o concello de Calais sobre un pedestal, non respectándose a idea orixinal do seu autor, quen o concibiu para situalo a rentes do chan, é dicir, a nivel da poboación paseante.

Intensidade, dramatismo, luminosidade... En cada un destes personaxes latexa a emoción dun novo romanticismo, pero co vigor e a potencia expresiva dun artista que cre que o escultor ten unha misión histórica: dar á cidade moderna monumentos modernos. Na figura dos seis reféns ameazados de morte, Rodin creou unha gran variedade de respostas a unha crise emocional extrema, conseguiu representar o movemento con naturalidade e sinxeleza. A marcha deste grupo, integrado por seis homes camiño do sacrificio, non é unha acción comunitaria, senón unha suma de individualidades: impulsados polo destino, arrástranse.

A obra é a negación do anecdótico; o escultor capta o valor eterno das actitudes e revela que por encima da habitual evocación histórica atópase o simbolismo do drama. Para Rodin, a esencia da beleza estaba na vida, e a súa máis alta expresión en arte era a figura humana realizándose a si mesma a través da acción, aínda que fose simplemente camiñando.

Esta particular forma de concibir a escultura supón unha renovación estética que chocaba co gusto xeral e que en ocasións non foi comprendida. De feito, o propio concello de Calais que lle encargou a obra opinaba que:
”Convocados para examinar o grupo “Cidadáns de Calais” que o señor Rodin acaba de presentar, (...) todos os presentes sufrimos unha lixeira decepción.
Non é así como nós imaxinámonos aos nosos gloriosos cidadáns, ao entregarse ao rei de Inglaterra. A súa actitude de abatemento choca, desde logo, coa nosa relixión. A actitude que representa parécenos que lonxe de glorificar a abnegación de Eustaquio de Saint Pierre e dos seus compañeiros, produce o efecto contrario... (...) Cremos que o autor está no certo ao refugar actitudes excesivamente altaneras dos seus personaxes; pero o desfalecemento tan ostensible que mostran Eustaquio e os seus Compañeiros, non nos parece o máis á mantenta para glorificar a abnegación, á vez, sublime e sinxela, daqueles cidadáns, que penetrados da grandeza do acto que levaban a cabo, deberon de marchar á morte, non como criminais condenados ao último suplicio, senón como mártires cidadáns.”