Santa Cristina de Ribas de Sil (Parada de Sil, Ourense)

E para rematar esta primeira viaxe á Ribeira Sacra... Santa Cristina. A miña preferida.

Formando un dos conxuntos máis marabillosos que coñezo, xorde nunha inmensa carballeira, sobre o río Sil, o mosteiro de santa Cristina de Ribas de Sil.

Non están moi claras as orixes deste conxunto arquitectónico. Parece que no século X debería de estar habitado ou polo menos empregado como cemiterio pois hai lápidas desa época. 

Mais será nos século XII e XIII cando este fermosísimo  feixe de edificacións acade a súa máxima riqueza monumental.

A fins do século XII comezouse coa construción dos edificios que hoxe aínda podemos apreciar, para iso contouse coa protección real. A súa condición de mosteiro sería suprimida no século XV e pasou depender do veciño mosteiro de santo Estevo de Ribas de Sil non confundades coa igrexa de santo Estevo de Ribas de Miño). Dende entón e ata as desamortizacións decimonónicas, santa Cristina terá a condición de priorado e, posteriormente á súa exclaustración ficou abandonado e milagreira-mente non derrubado.

A igrexa do misterio é de planta de cruz latina con tres ábsidas semicirculares na cabeceira. 

Ten, ademais unha espectacular torre pegada ao muro norte que é algo realmente excepcional na arquitectura románica galega. 

Tamén é realmente de salientar a altura desta edificación… Estades a ver o peculiar deste marabilloso conxunto?

Conta con esveltas xanelas na parte superior dos muros laterais con capiteis de clara influencia mateana tamizada pola catedral ourensá. Mais esta pegada compostelá non se desenvolve na cabeceira, no cruceiro ou na metade inferior dos muros da nave nin tampouco na porta occidental do templo polo que, moi probablemente, podan ser anteriores. Hai unha cornixa que percorre o exterior da nave e sinala o inicio das ventas.

Na fachada é de salientar o espectacular rosetón que conta con boceis e escocia con bólas e o menor con con follas radiais. A decoración xeométrica organízase con lóbulos dispostos desde o círculo central, tamén lobulado, no que se debuxa unha estraña cruz. Neste círculo central vense diminutos arquiños de ferradura entre os que aparecen círculos de extremos rectos, coma na arquivolta maior da porta sur da catedral de Ourense. Para rematar coa decoración do rosetón podemos  apreciar catro floróns .

Para acceder ás dependencias do mosterio temos que pasar por unha peculiar e preciosa porta de clara influencia, outra vez, da porta sur do templo catedralicio ourensá. 

A arquivolta de medio punto decórase con follas radiais grandes  que apoian sobre un par de columnas acobadadas con capiteis de follas lisas, reviradas sobre si mesmas nas esquiñas. Sobre esta arquivolta temos unha liña quebrada en zig-zag, motivo xa empregado noutras edificacións  relativamente próximas como a de san pedro de Fiz do Hospital do Incio e san Pedro de Bembibre.

Nesta mesma porta podemos ver catro lóbulos no intradorso  con unha figura en cada un deles: no centro un pinxente, como en Ourense. A súa rosca está moi decorada con motivos vexetais e florais. Nos ángulos, a xeito de ménsulas, hai unas figuras sentadas que sosteñen no seu colo un libro aberto coas dúas mans. Unha destas figuras é barbada e cruza as pernas. Ámbalas dúas teñen auréolas nas cabezas. Son dunha feitura realmente salientable e dunha iconografía inusual que leva aos especialistas a pensar que o seu autor xa traballaría previamente na citada porta sur de Ourense.

Tras esta porta xurde, máxico, o claustro. Sinxelo e marabilloso. Un lugar que incita á paz...

Dentro deste marabilloso conxunto tamén son especialmente salientables os capitais da base da torre xa que nun foron labradas unhas preciosas follas con estrías profundas e co emprego do trépano nas beiras. 

Noutro lado temos representadas unas arpías, elegantes e fermosas, cunhas longuísimas colas que se lles enrolan arredor do pescozo. Ao fondo hai unas follas lisas con perlas que resaltar aínda máis a calidade da labra. Ambos cimacios foron decorados con palmas e cun talo ondulante, respectivamente.

E que engadir sobre os espectaculares canzorros...

Todas as fotos de INCIARTE:

Das pinturas da ábsida falaremos noutra ocasión.

Bibliografía: Ramón Izquierdo Perrín. “A arte protogótica” En Galicia. Arte Medieval (II). Vol  IX.  A Coruña, Hércules, 1993, pp. 208-211