Picasso: Les demoiselles d´Avignon

Pablo Ruiz Picasso: Les demoiselles d´Avignon.
Óleo sobre lenzo. 243,9 x 233,7 cm. Nova York, The Museum of Modern Art.

ANTECEDENTES
Durante a “Época Rosa” que transcorre entre 1095 e 1906, Picasso viaxou brevemente a Holanda e posteriormente a Gósol no Pirineo de Lleida onde quedará fascinado polas sinxelas e poderosas imaxes da pintura románica e polo primitivismo da estatuaria ibérica. Ao regresar a París comeza a pintar espidos e facer as súas primeiras esculturas, dando comezo a unha nova etapa, a “Época Negra”. Loxicamente o nome tamén estará en relación coa influencia da arte africana que acaba de coñecer posto que a descobre no Musée de l´Home.

Mais non sería lóxica obviar a influencia que Cézanne, póla estruturación compositiva das súas Bañistas e a que se lle dedican dúas grandes exposicións en 1907, a Ingres, nas famosas esceas do harén, estarán a causar no artista malagueño neses anos, a Matisse coa súa La joie de vivre exposta no Salón dos Independentes de 1906 e a Gauguin coa súa gran exposición retrospectiva de outubro de 1906.


A OBRA
O lenzo representa a unha mulleres espidas, que como aos seus amigos André Salomon e Max Jacob lles lembraban ás prostitutas da rúa barcelonesa de Avignon, acabará chamándose “Les demoiselles d´Avignon”. Comezou a traballar nel na primavera de 2007, cunha serie de dezasete bocetos en varias técnicas, ademais doutros moitos sobre as figuras individualizadas que acabarán compoñendo o cadro. Foi un proceso de case seis meses caracterizado póla progresiva simplificación formal. Nun principio, Picasso, incluíu a un rapaz cunha caveira na man que logo sería sustituído por un mariñeiro e mais tarde por outra muller. Das sete figuras iniciais, remataran aparecen tan só cinco. Inicialmente figuraba unha composición moito máis abigarrada, cun estudante, que apartando a cortina, entraba na habitación con cinco mulleres e un home, probablemente un mariñeiro. Coma se fora unha alegoría dos praceres carnais enfrontándose coa morte. Neses bocetos previos, a figura que mais traballa o pintor foi precisamente a do mariñeiro que logo non vai aparecer. A muller da esquerda trata de levantar unha cortina rosa. O seu duro perfil ten unhas claras influencias da arte exipcia. Pola contra, as dúas figuras centrais teñen máais semellanzas coas pinturas murais do románico catalán. Os rostros das figuras da dereita son máscaras, máscaras africanas, configurando unhas figuras nas que cabezas e corpos non gardan relación. Os contornos das figuras están marcadas con limas brancas e escuras mediante un estilo sintético.

Na parte interior central obsérvase un prato de froita, como se as protagonistas dispuxéranse a xantar. Debemos lembrar que nos traballos iniciais Picasso pintara unha caveira e unha flores. É un cadro sen fondo, sen profundidade, sen ilusión espacial. Se a tea tan só ten alto e ancho, entón, para que simular a terceira dimensión?

Sen dúbida o tema central é a muller espida, tema no que Picasso xa levaba tempo traballando así como unha curiosa predilección polos ambientes sórdidos.


ANÁLISE
Algúns dos trazos mais salientable deste cadro son: o rexeitamento total do relevo, clara división en superficies planas e pechadas polo contorno, fragmentación xeométrica e superposición do fondo e figura. As formas xeométricas e angulosas constrinxen a uns personaxes descompostos, contorsionados e nos que os obxectos e os plano semellan volverse cara ao espectador.


REXEITAMENTO
Tras meses de traballo, de esforzo, de bocetos, a case ninguén lle gustou a obra. Apollinaire, primeira persoa que viu o cadro rematado, demostra que non a comprende. Matisse considera que é unha ultraxe á arte moderna. Os seus marchantes consideran que errou o camiño e mesmo unha “grave perda para a arte francesa” (Schukin). Incluso o coleccionista Leo Stein ten unha sonora e groseira risotada ao ver o lenzo e mesmo pensa que Picasso volveuse tolo. Mais ao irse coñecendo a evolución do artista neste 1907 e nos anos seguintes, pouco a pouco vai sendo comprendida e admirada ata que Daniel-Henry Kahnweiler, quen pronto farase amigo de Picasso e logo historiador do cubismo, adquire todos os estudos preparatorios.


DESPOIS DE 1907
A obra permaneceu oculta ao gran público durante varios anos. Tan só puído ser contemplada por pouquísimas persoas. En 1920 foi adquirida por Jacques Doucet. Aparecerá reproducida na Revolution surréaliste en 1925 e exposta en 1937 por primeira vez en público no Petit Palais de París, durante a Exposición Universal.

Con esta obra e co retrato de Gertrude Stein (1905-1906) pódese afirmar que naceu a pintura de vangarda do século XX. Na actualidade gárdase no Museum of Modern Art de Nova York.

Créditos das ilustracións: do cadro, do primeiro boceto e do autorretrato de 1907.
Bibliografía: Picasso, 1881-1914. Rizzoli/Skira, 2003.