22/1/18

Mosteiro de Santa María (Ferreira de Pantón, Lugo): introdución histórica


Texto de José Manuel Tomé publicado en Arteguías.   

Introdución
No extremo sur da provincia de Lugo, a só 15 quilómetros da cidade de Monforte de Lemos e a unha treintena da veciña capital provincial ourensá, achamos o mosterio de Santa María de Ferreira de Pantón ao bordo mesmo da estrada que comunica ambas cidades, nos arredores do caserío de Ferreira, localidade capital do Concello de Pantón.

Coñecido popularmente na zona como "mosterio das Nais Bernardas", trátase, ademais do único mosterio cisterciense feminino aínda activo en Galicia, dunha das construcións máis interesantes do románico da Ribeira Sacra Luguesa, distinguido coa categoría de Monumento Nacional desde o ano 1975.


Breve aproximación histórica
Os primeiros testemuños sobre un cenobio en Ferreira de Pantón remóntanse ao século X, aparecendo documentado no ano 924 un establecemento monástico de carácter privado e posiblemente dúplice ("servos e servas" reza o documento) rexido pola Regra de San Bieito.

Posteriormente aparecen de novo referencias sobre o mosterio de en 1108, sendo abadesa unha relixiosa de nome Ximena. Só nove anos despois, o Conde Fernán Fernández e a súa esposa a Infanta Elvira, filla do monarca Afonso VI, doan unha cuarta parte das propiedades do monasterio a San Pedro de Cluny.

Tras un prolongado periodo de ostracismo en canto a fontes documentais, volve reaparecer Santa María de Ferreira un 17 de abril de 1175, data en que a Condesas Fronilda Fernández, dona entón das heredades de Ferreira de Pantón, restaura a comunidade relixiosa adoptando para ela a orde cisterciense como filial do monasterio de Santa María de Meira.

 Facendo unha paréntese no texto de José Manuel Tomé, engado algo máis sobre este acontecemento histórico, copiándoo da páxina do propio mosteiro:

Eu, a condesas Fronilde Fernández fago carta de fundación perenne en favor do Mosterio de Ferreira, da herdade que foi do propio Mosterio, a cal eu herdei dos meus avós e antepasados. Ofrézoa pola saúde da miña alma e da dos meus pais, a Deus Omnipotente e a Santa María a súa Nai, e tamén a todos os santos, a saber, a aquelas relixiosas que quixeren perseverar na santa relixión conforme á disciplina dos monxes do Císter e baixo a custodia do Abade Vidal, de Meira, e isto fágoo por consello e coa aprobación de don Xoán, bispo de Lugo.
Dámoslles, pois, a elas, desde o monte Cairo ata Silo e ata o Miño, etc.
Foi feita a carta en 17 de decembro de 1175.”

Asinan a escritura os abades: Gil de Sobrado, Vidal de Meira, Martiño de Melón, e Pedro, arcebispo de Santiago; Xoán, bispo de Lugo; Afonso, bispo de Orense e algúns outros personaxes.

A primeira abadesa que gobernou a comunidade baixo a nova modalidade cisterciense foi a condesas doña María Sánchez, da mesma familia da fundadora, e unha das que asinaron o do­cumento anterior, aínda non relixiosa.

Continuamos con J.M. Tomé:

Baixo a advocación de San Salvador e Santa María de Ferreira, o monasterio convértese nun dos favoritos da nobreza galega para a profesión das súas fillas, sendo ata obxecto de donaciones de carácter real, como a outorgada en 1180 polo rei Fernando II cando era abadesa Doña María Sánchez.


Como filial de Meira permanece cos seus altibajos durante toda a Baixa Idade Media ata que, xa no século XVI, o monasterio pasa a depender da Congregación Cisterciense de Castilla. Desde entón, e tras un brevísimo lapso de só 20 anos deshabitado debido á Desamortización de Mendizabal, o Monasterio de Santa María de Ferreira de Pantón continúa na actualidade activo e morado por unha comunidade de nais bernardas, sendo a día de hoxe o único monasterio cisterciense feminino de toda Galicia.

Fotos: INICIARTE.

No hay comentarios: