Polo que respecta á fachada occidental, acusa a estrutura
das naves con diferentes alturas; a nave sur queda tras a torre cadrada que
ante ela se levantou. É de planta cadrada e muros lisos, rotos no lado
occidental por unha ventá gótica xeminada. O corpo de campás da torre quizais
non sexa anterior ao século XV. A ventá aberta no extremo oeste da nave norte
presenta dobre arco de medio punto, cinxindo o maior un semicírculo de
billetes.
A portada avanza lixeiramente do plano da fachada e limítaa
polo norte un contraforte rexo construído, como os demais da igrexa, a
principios da segunda metade do século XIX. A porta ten arquivolta semicircular
ampla na que alternan arcos lisos e decorados, que se apoian nun par de
columnas encostadas aos lados que molduran a aresta en bocel. Nestes soportes
volvéronse reutilizar pezas da construción prerrománica, e son románicos os
labrados en granito.
Dos capiteis que rematan estes fustes, o esquerdo decórase
con cabezas humanoides flanqueadas por longuísimas extremidades superiores, que
se apoian no astrálago xunto ás inferiores, e sobre estas figuras simiescas
talláronse tacos vigorosos. O dereito é máis sinxelo, xa que posúe dobre coroa
de follas estilizadas lixeiramente reviradas cara á fronte no remate. O
primeiro non ten nada que ver con ningún do interior, pero este si, polo que
podemos pensar que foi labrado polo mesmo obradoiro, o que axudaría a unha datación
máis exacta. Tres dos cimacios, así como a chambrana, ornaméntanse con palmas
parecidas a outras do interior. O cuarto cimacio presenta círculos aliñados que
encerran cuadrifolias ou cruces alternadas, motivos que traen á memoria outros
máis antigos.
O lintel, en forma de pentágono irregular, apóiase sobre as
xambas e na parte central a penas se percibe un círculo que rodea un crismón.
Segundo Torres Balbás, tales linteis chegaron a Galicia a través das
peregrinacións xacobeas e a difusión produciuse a partir de Santiago. Sobre o
lintel, o tímpano cérrase con perpiaño coma o dos muros. Na parte central e
superior labrouse na cantería de granito un círculo con catro lóbulos que
enmarcan un Agnus Dei, que sostén
unha cruz con patas dianteiras. Este tema foi relativamente coñecido en
tímpanos galegos, en especial dos primeiros anos do século XIII, e con
frecuencia relaciónase con círculos artísticos influídos polo mestre Mateo.
Este, sen embargo, debe de ser anterior e podémolo relacionar co Agnus Dei labrado no antipendio da
capela maior. Non deixa de ser sorprendente que un lintel poligonal con Agnus Dei enriba se vexa na porta do
Cordeiro de santo Isidoro de León, o que nos levaría a unha cronoloxía máis
próxima a este de san Martiño de Mondoñedo, xa que permite pensar nunha data temperá
do século XII.
Ramón Izquierdo Perrín. "San Martiño de Mondoñedo". En Galicia.
Arte. Tomo X. Arte Medieval I. A Coruña, Hércules, 1993 pp.171-187. Texto das
páxinas 174-176.
Fotos: INICIARTE
Entradas
