Iniciarte: Templo de Zeus en Olimpia: frontón occidental

17/10/16

Templo de Zeus en Olimpia: frontón occidental

Da aparente calma do frontón oriental, o artista lévanos, con asombrosa habilidade e maestría, ao frontón occidental, onde se representa outra batalla no seu punto culminante. Trátase da Centauromaquia, a loita entre os Centauros e os lapitas. Segundo o mito, Pirítoo, rei dos lapitas, habitantes da rexión de Pelión, celebraba a súa voda con Deidamía. Ao banquete nupcial estaban tamén invitados os seus medio irmán os Centauros, que tamén vivían nos montes do Pelión. Na festa, os Centauros, ebrios, transgredindo a sagrada institución da hospitalidade, intentan raptar ás mulleres dos lapitas, mentres que os lapitas apoian ás súas mulleres, tendo como resultado final un terrible enfrontamento que se desenvolve ante nós.

Conxunto de lapitas varóns e femias e Centauros crean unha escena bélica irrepetible, chea de tensión, paixón e forza. No centro, o deus Apolo (de 3,10 metros de altura), presente, co atributo de deus da harmonía e da orde, cun dinámico movemento do seu brazo trata de impoñer a orde. Na súa man dereita levaba un arco. Está enmarcado por Pirítoo e por Teseo, o coñecido heroe ateniense, amigo de Pirítoo, que estaba invitado á voda.

Pirítoo ataca ao rei dos Centauros, Euritión, que secuestrou á noiva Deidamía. A loita vai descendendo cara aos dous extremos do frontón, onde dúas mulleres lapitas tombadas seguen o enfrontamento coa boca semiaberta polo pánico. A angustia e a tensión están reflectidas nos seus rostros. Das catro figuras femininas tombadas, tres era de mármore pentélico e foron substituídas no século IV a.C. (a primeira da esquerda) e no século I a.C. (as outras dúas), cando as iniciais foron destruídas por un terremoto.

Do conxunto destácase o de Euritión e Deidamía, no momento en que o rei dos Centauro rapta á noiva, mentres que esta, retorcendo o seu corpo, intenta liberase do seu erótico abrazo. As rudas caras dos Centauros cos seus rasos animais, que recordan máscaras teatrais, se contrapoñen cos belos rostros das mulleres e dos homes, co Eurión e o de Deidamía como punto culminante.

A tensión predomina por todas partes: nos rostros, nos movementos, na expresión das caras e nos corpos equinos dos Centauros, de tal xeito que se diría que se ve que corre impetuosamente o sangue polas venas inchadas pola sobreexcitación. O resultado deste enfrontamento será a vitoria dos lapitas:

“Aquí, neste frontón, aprecias toda a escala da xerarquía: o deus, o home libre, a muller, o servo, a besta… O deus áchase no centro, en pé, sereno, dono e señor da súa forza. Ve a espantosa escena e non se altera -subordina a ira e a paixón, sen permanecer doutra banda indiferente- posto que alarga tranquilamente o brazo e dá a vitoria a quen lle gusta. Os lapitas, os homes, conservan tamén no posible inamovible o selo do home nos seus rostros -non berran, non son presas do pánico- son con todo home, non son deuses, e unha leve vibración nos beizos e unha engurran na fronte manifestan que sofren. As mulleres sofren moito máis -pero a súa dor mestúrase indecentemente cun sombrío pracer- Os Centauros, bestas, libertinos ebrios, abalánzanse sobre as mulleres e os mozos, oubean, morden, falta a mente para impoñer orde á súa forza e nobreza á súa paixón?... É extraordinario este momento no que os diferentes chanzos da vida, todos eles, conservan intacto o seu rostro. Neste momento fosilizado coexisten todos os elementos: a imperturbabilidade divina, a disciplina do home libre, a explosión da besta, a representación realista do servo”.

Quen describiu mellor que N. Kazantzakis o frontón occidental do templo?

Desde o punto de vista artístico, no frontón predominan as liñas curvas e oblicuas que son creadas polos grupos e que enmarcan os eixes centrais verticais de Apolo, Pirítoo e Teseo.

Os mitos de ambos frontones teñen un profundo sentido. A Enómao, trala ultraxe cometida ao matar aos pretendientes, chégalle a catarsis. Na Centauromaquia predomina o espírito humano sobre os elementos salvaxes da natureza, a vitoria dos gregos sobre os bárbaros.