Arte Asturiana: Santa María do Naranco (e II)

Os miradoiros, que rematan a planta principal polo leste e o oeste, constitúen outro eco da romanidade, con idéntica función á das antesalas anexas aos espazos representativos dos palacios romanos. Reproducen un esquema tripartito de pórtico trunfal, constituído por tres arcos de medio punto, con doelas acanaladas de característica clave en forma de "tau", sobre columnas exentas no centro, e semicolumnas nos laterais, rematadas por capiteis corintios, copias locais altomedievales de capiteis corintios clásicos, que constitúen o cume da escultura altomedieval hispánica. No interior vólvese atopar a arquería cega perimetral, cos mesmos apoios en piastras sogueadas, talladas imitando un feixe de catro columnas, rematado polos xa mencionados capiteis facetados, cun total de seis medallóns pendentes de bandas, de idéntico formato aos da sala central.

Ao exterior, sobre a arquería trunfal, disponse, a modo de ático, outra arquería tripartita, sostida por columnas e semicolumnas dobres, de fuste sogueado e capitel corintio de follas nervadas; a súa función é decorativa, xa que dan luz ao mesmo ámbito do miradoiro. Nas enxoitas dos arcos das fachadas leste e oeste aparecen de novo os medallóns pendentes de longas bandas, que ascenden ata o beirado do tellado. Cabe dicir que, na fachada oeste apréciase a única agrupación temática de medallóns aos que se podería outorgar un sentido simbólico, ao representarse dúas parellas de galos afrontados. O chan de ambos os miradoiros foi de madeira, correspondéndose co teito das habitacións laterais da planta baixa. O seu teito é de bóveda de canón articulada por faixóns, seguindo idéntico esquema, e sendo continuación, da bóveda da sala central. Os miradoiros estiveron provistos de antepeitos.

O edificio altomedieval atopábase revogado completamente, tanto ao interior como ao exterior, onde se atoparon pegadas de revogo de estuco nun ton amarelo siena (terra siena), con detalles de policromía, en vermello siena, nos planos inferiores das pezas talladas en baixorrelevo (acanaladuras de arcos e contrafortes, campos do fondo dos medallóns, etc.). As pinturas perdéronse na restauración de 1929, realizada por D. Luís Menéndez Pidal, ao picarse sistematicamente todos os revogos que conservaba o edificio, desaparecendo os antigos xunto aos de época moderna.

No piso terreo, a peza principal consiste nun gran espazo rectangular de límites exteriores duns 6 x 12 metros, cunha altura duns tres metros, situado a un nivel lixeiramente inferior ao do terreo, provisto dun bancal perimetral corrido, sobre o que descansan directamente as impostas e os arcos faixóns da bóveda de medio punto, realizada en pedra toba, que a cobre. Devandito espazo non ten comunicación coa cámara situada ao oeste, en cuxo muro testero ábrense 3 mechiais de fábrica, que permiten a circulación do aire entre ambas as estancias; con todo, si posúe comunicación coa cámara simétrica á anterior situada ao leste, a través dunha pequena porta de medio punto situada no extremo sur do seu muro testeiro leste, no cal, ademais, ábrense outros dous mechinais, análogos aos do outro testeiro, e con idéntica función. 

A estancia máis interesante desta planta terrea é a situada no lado leste á que se accede, desde o espazo central, pola mencionada porta, e, desde o exterior norte por outra pequena porta de medio punto, análoga á anterior. Este habitáculo atópase soterrado respecto ao nivel do terreo en preto de doues metros, sendo a finalidade de tal soterramento posibilitar o enchido de auga da mesma, desde o exterior, por vasos comunicantes, o cal levábase a cabo mediante unha tubaxe, que descendía a través dunha das fiestras do lateral sur da estancia, por unha caixa de sección cadrada practicada no muro sur da mesma. A día de hoxe, descoñecemos se o soto enchíase directamente de auga, ou se estaba provisto dunha cuba de madeira, ou unha pia de fábrica. Si é segura a presenza de auga, xa que, no mesmo muro sur disponse un desaugadoiro ao nivel do pavimento, construído mediente tubos de arxila. A estancia simétrica polo oeste ten o seu pavimento ao mesmo nivel daquel do espazo central, e parece non ter, en canto á súa función, relación directa coa das outras dúas estancias, tratándose, en principio, dun espazo auxiliar. Con todo, ao noso xuízo, se consideramos a posibilidade de circulación de aire entre os tres ámbitos desta planta terrea, unido á inequívoca función balnearia da situada ao leste, podemos considerar seriamente a posibilidade dunha función relacionada co baño para toda esta planta baixa da edificación, co seguinte detalle:

-Espazo lateral leste: baño de auga, sen que podamos precisar polos elementos conservados se se tratou dun "Caldarium" (baño quente), ou un "Frigidarium" (baño frío).
- Espazo central: puido albergar un rudimentario "Tepidarium", ou vestíbulo, con función auxiliar de vestiario, e tal vez ata a presenza de baños tépedos. Ademais, desde aquí, mediante unha caldeira portátil, puido enviarse aire quente á habitación leste, a través dos mechinais, segundo técnicas de orixe romana, vixentes en edificios nobres en ambientes coetáneos, do ámbito itálico-bizantino.
- Espazo lateral oeste: función auxiliar, almacén, e calefacción, por análogo sistema ao comentado, do espazo central contiguo. 

Fotos: INICIARTE