6/4/11

Goya: Os frescos de santo Antonio de La Florida (Madrid)

En 1732 érguese unha pequena capela, ás beiras do río Manzanares, para dar cumprimento á devoción popular a santo Antonio de Padua, santo benquerido polas mozas casadeiras segundo día a tradición católica. Aquela capela foi derrubada nese século en dúas ocasión por mor das reformas urbanas que os Borbóns emprenderon en Madrid co gallo de facer desa cidade unha capital ao gusto francés. Esa capela derrubada por mor das obra da nova estrada de Castela, fora de Churriguera. A segunda era de Sabatini. Que luxo de arquitectos para unha capela tan pequena. A terceira edificación co mesmo fin é a que hoxe podemos contemplar en Madrid, realizada entre 1792 e 1798 segundo os planos de Filipe Fontana.


A actual capela neoclásica de san Antonio recibe o nome de “La Florida” porque foi edificada nunha finca mercada por Carlos IV que tiña ese nome e onde tamén se construíu un pazo, hoxe desaparecido pola edificación da estación de Ferrocarril de Príncipe Pío. Mais sen dúbida a fama desta pequena obra relixiosa é debida, fundamentalmente, a que foi pintada ao fresco por Francisco de Goya. Co obxectivo de garantir a conservación destes frescos, o edificio foi declarado Monumento Nacional en 1905. Para preservalos aínda máis, en 1919, levantouse outra capela idéntica, trasladando a esta última o culto. Deste xeito a primixenia capela ficou adicada ao pintor posto que no 1919 trasladaranse alí os restos de Goya, morto en Burdeos en 1828.

Como ben sabedes, Goya morreu no seu exilio francés. A tumba que hoxe podemos contemplar en santo Antonio de La Florida é de granito e está situada aos pes do presbiterio tendo adosada unha lápida de c
aliza que sinalaba a súa sepultura no cemiterio de Burdeos.


Como curiosidade hai que salientar qu
e Goya fora enterrado co seu amigo e consogro Martín Miguel de Goicoechea. Cando se trasladaron os restos a Madrid decidiuse que continuaran xuntos posto que había importantes dúbidas de identificación. Mais os resto do aragonés non están completos: fáltalle a cabeza!!! Parece ser que por “estudos frenolóxicos”.

Fronte ao que era habitual, Goya decidiu que na cúpula, de seis metros de diámetro, non pintaría a escena celestial (está pintada nas zonas baixas con fermosos anxos e na bóveda da ábsida representou á Adoración da Trinidade) senón que fixo unha rerpresentación dun miragre do santo.
Segundo a Wikipedia:

"Pero sen dúbida, a parte máis espectacular son as pinturas da cúpula, onde está representado un dos milagres de San Antonio de Padua, no que transportado por anxos a Lisboa, pola graza divina fai que un defunto conteste ás preguntas do xuíz e confirme a inocencia do pai do santo, quen fora acusado do crime. A obra ten 6 metros de diámetro.

As figuras do defunto, os pais do santo e o propio santo sobre unha roca están distribuídas pola cúpula. Cerca do óculo apréciase paisaxe, conseguindo a ilusión de estar ao descuberto.

O pobo de Madrid observa o milagre: simpáticas, chisperos, cabaleiros embozados... charlan ou miran atentamente, apoiados na varanda que percorre a base da cúpula, conseguindo grandes doses de realismo, tanto pola perspectiva como pola viveza coa que están representados.

Para a elaboración destes frescos, Francisco de Goya recibiu a colaboración do seu axudante Asensio Juliá."

Podemos interpretar estes frescos coma unha homenaxe do pintor aragonés ao Madrid que tan ben o acollera, posto que podemos contemplar toda unha galería de personaxes do XVIII vestidos con roupaxes da época (tamén é certo que outros contan con outro tipo de vestidos). Igualmente podemos ver algunhas das paisaxes da cidade. Lémbrese que Goya era un gran afeccionado ás festas e tradicións da capital.

A técnica empregada por Goya foi o fresco rematado ao seco (pintar coas cores diluídas en auga sobre unha capa de morteiro aínda húmido) Como era habitual, facía previamente os debuxos sobre papel mais en varias ocasión, sobre a marcha, modificou os deseños inicialmente previstos. Din os especialistas que aínda se poden apreciar as incisións que o aragonés facía nos muros para trasladar os debuxos do papel ás paredes.

Un aspecto novidoso destes frescos é que ao formar parte dun
pazo real, os seus deseños non tiveron que ser presentados nin a Academia nin á xerarquía eclesiástica. Ademais a familia real deulle absoluta liberdade creativa. Era a primeira vez que Goya sentíase libre pintando nun recinto relixioso. Ata é probable que escollera el a temática.

Goya coloca no extremo inferior da cúpula a resurrección milag
rosa, dándolle a ese lado unha pequena balaustrada para que non caían os espectadores (un grupo popular vestido segundo varias modas). Mais sobre estes grupo non están os teitos de ningún xulgado, senón un ceo azul grisáceo. Se o aragonés seguira os costumes artístico-relixiosos enchería ese ceo de anxos e santos. Mais esta baleiro. Os anxos están máis abaixo, algúns con formas femininas e con alas torpemente levadas como se foran actores de teatro afeccionado (Para Artehistoria son anxos femininos e vistos de preto son, efectivamente, anxos femininos)

Hai algúns especialistas (os Hagen) que mesmo pretenden ver na colocación das figuras relixiosas e no seu tratamento plástico, unha actitude de descreimento por parte do pintor posto que analizan como una canto á vida á actitude de varios personaxes populares, fronte á colocación en lugares secundarios de santos de figuras bíblicas.

Entre 1987 e 2005 realizáronse tres campañas de restauración: edificio, limpeza e consolidación dos frescos. É unha visita imprescindible en Madrid. Hoxe é visitable un horario de museos:
Dirección: Glorieta de San Antonio de la Florida, 5
Teléfono: (+34) 91 542 07 22.
Horario de visitas: Martes a venres: de 09:30 a 20:00h. Sábados e domingos: de 10:00 a 14:00 h. Luns, pechado

Finalmente mirade un fragmento da película de Carlos Saura sobre Goya:


Bibliografía:
José Rogelio Buendía. La ermita de San Antonio de la Florida. Historia e itinerario artístico. Madrid, Ayuntamiento, 1992.
Mª José Rivas. Frescos de Goya. Guía de la ermita de San Antonio de la Florida. Madrid, Ayuntamiento, 1994.
José Manuel Pita, Manuela Mena e José Rogelio Buendía. Goya en San Antonio de la Florida. Ciclo de conferencias. Madrid, Ayuntamiento, 1999.
Rose Marie e Rainer Hagen. Goya. Taschen, 2007.
Isabel Sánchez. Goya. Akal, 2001.

Máis información no Concello de Madrid.

Créditos das imaxes: Exterior da capela de INICIARTE, interior, cúpula, anxos.

1 comentario:

Andrés dijo...

Tesoro moi descoñecido polos madrileños.